Partyjni agenci. Analiza instytucjonalna działalności lokalnych instancji PZPR w przemyśle (1949-1955)

W systemie gospodarczym realnego komunizmu przywódcy partii starali się przejąć pełną kontrolę nad niemal wszystkimi aspektami życia gospodarczego. Centralne władze nie były jednak w stanie samodzielnie kierować przejętymi przedsiębiorstwami. Zarządzanie i nadzór nad gospodarką znalazły się w gestii rozbudowanej administracji partyjno-państwowej. Aparat partyjny, jako ciało nadrzędne wobec pozostałych agend partii-państwa, odgrywał w tym systemie bardzo istotną rolę.

W swojej książce Maciej Tymiński analizuje wpływ warszawskiej organizacji PZPR na funkcjonowanie przedsiębiorstw przemysłowych w okresie 1949-1955. Uwagę skupia na relacjach między funkcjonariuszami stołecznych instancji partyjnych i największymi zakładami przemysłowymi. Autor odtwarza podstawowe strategie postępowania pracowników aparatu partyjnego, ich relacje z zarządami fabryk, związkami zawodowymi i funkcjonariuszami organów bezpieczeństwa nadzorującymi przedsiębiorstwa.

Dowodzi - wbrew ukształtowanemu przez tradycję partyjną wizerunkowi ofiarnego aktywisty - że przeciętny aparatczyk kierował się przede wszystkim własnym interesem: karierą, unikaniem nadmiernego wysiłku i korzyściami materialnymi. Mnogość takich zachowań prowadziła do spadku wydolności całego systemu gospodarczego, utrudniając realizacje politycznych i gospodarczych celów przywódców komunistycznego państwa.