Ostaniec, czyli ostatni świadek

Znany w świecie historyk totalitaryzmów Jerzy W. Borejsza (rocznik 1935) jest dzisiaj ostatnim, który ocalał z dwóch rozgałęzionych niegdyś rodzin. Gdy jego najbliżsi ginęli jako Żydzi z rąk Niemców, był małym dzieckiem. Nie był jeszcze pełnoletni, kiedy umarł Stalin. Już jako zawodowy dziejopis potrafił odnaleźć niedostępne dokumenty i nałożyć je na strzępy pamięci dziecka, na własne archiwum prywatne.

Jest też ostatnim, który zdążył porozmawiać z ministrami Mussoliniego i ambasadorami Stalina w krajach faszystowskich. W swojej najnowszej książce opowiada między innymi o tym, jak ten sam Rosjanin stalinizował i destalinizował ZSRR, i o tym, jak latem 1939 roku niemiecki dyplomata ostrzegał amerykańskiego polityka przed paktem Stalina z Hitlerem. Opisuje wiele wybitnych postaci polityki i nauki, które spotkał na swojej drodze. Nie brakowało historycznych postaci i wśród jego bliskich. Dzieje tej rodziny stanowią ważne fragmenty historii polskiej, żydowskiej i europejskiej.

Borejsza jest świadkiem wyjątkowym. Ostańcem.

W roku 2018 rozpocząłem osiemdziesiąty czwarty

rok życia. I widzę, jak przez Polskę i Europę

przetacza się nawrotna fala ruchów bądź reżimów

autorytarnych. Jednym z filarów propagandy,

na których się wspierają, jest fałszowanie historii.

Prawda historyczna często przestaje w takich

warunkach istnieć.

W czasie, kiedy w Polsce i w krajach naszego

regionu tworzy się orwellowskie „ministerstwa

prawdy”, kiedy fałszowanie przeszłości,

czyli kłamstwo historyczne, przykrywa się

dwoma połączonymi a nieprzystającymi do

siebie słowami „polityka historyczna”, tym

bardziej poczuwam się do dania świadectwa,

często ostatniego, ludziom, których znałem,
i wydarzeniom, które obserwowałem