Opieka i pomoc społeczna

Załamanie się systemu „realnego socjalizmu” sprawiło, że Polska, podobnie jak wiele innych krajów postkomunistycznych, stanęła przed koniecznością dokonania gruntownej reformy systemu polityczno-gospodarczego. Wielorakie negatywne skutki wprowadzanych zmian, w tym szczególnie wzrost ubóstwa oraz poczucia zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego, wymagały odpowiedniej reakcji ze strony państwa tak, aby dostosować instytucje ochrony socjalnej do nowych warunków społeczno-gospodarczych. W pierwszej kolejności zreformowano system opieki (pomocy) społecznej, uwzględniając przede wszystkim nowe realia rynku pracy. Zmiany, jakie nastąpiły w tym zakresie, były podstawą do formułowania przez wielu badaczy opinii, nazbyt optymistycznych zdaniem autora książki, że oto wreszcie doczekaliśmy się nowoczesnej instytucji pomocy społecznej, która zastąpiła anachroniczną opiekę społeczną z czasów PRL.

To książka, w której autor pokazuje zarówno zakres dokonanych zmian w opiece i pomocy społecznej, jak również istotne uwarunkowania ich przeprowadzenia. W tym celu, odwołując się do podstawowych założeń modelu analizy instytucjonalnej, a w szczególności jednej z jego wersji, znanej jako historyczny instytucjonalizm, analizuje zmiany na różnych poziomach instytucjonalizacji życia zbiorowego i w różnych okresach historycznego rozwoju państwa polskiego. Wprawdzie książka jest poświęcona tylko jednej instytucji państwa opiekuńczego, to jednak jej konkluzje wydają się być dużo bardziej uniwersalne, gdyż można je odnieść do jakiejkolwiek zmiany instytucjonalnej. Uświadomienie złożoności procesu zmiany instytucjonalnej powinno w jakimś zakresie uchronić nas nie tylko przed nazbyt powierzchownymi opiniami o skutkach działań reformatorskich, ale także, a może przede wszystkim, przed zbyt pochopnymi decyzjami, których rezultaty zazwyczaj są znacznie mniej pewne, niż zapewniają reformatorzy.