Nowy album IPN na 30-lecie Niezależnego Zrzeszenia Studentów

Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980-1989. Obrazy to tytuł nowego albumu krakowskich historyków IPN, którzy przedstawili w nim działalność - określanego jako studencka "Solidarność" - NZS-u z lat 80.

Album zaprezentowano we wtorek w warszawskiej siedzibie IPN.

Prezentacja albumu odbyła się z okazji 30. rocznicy rejestracji NZS - pierwszej niezależnej organizacji studenckiej w PRL, która minęła 17 lutego, a także z okazji 43. rocznicy ogólnopolskiego protestu środowiska akademickiego w marcu 1968 r.

Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980-1989. Obrazy to kilkaset fotografii i dokumentów przedstawiających działalność NZS w jej najbardziej gorącym, bo związanym z walką z władzami PRL, okresie. W albumie przedstawiono m.in. początki działalności NZS jeszcze w formie Studenckich Komitetów Solidarności, zmagania z komunistyczną władzą o rejestrację zrzeszenia, działalność NZS w latach 1980-81, gdy organizacja ta podjęła się obrony więźniów politycznych (np. przywódców konfederacji Polski Niepodległej w tym Leszka Moczulskiego ), jej działalność wydawniczą, konspirację NZS po wprowadzeniu stanu wojennego, relację z Kościołem oraz ponowną rejestrację w końcówce lat 80.

W albumie osobny rozdział poświęcono działalności Służby Bezpieczeństwa wobec młodych działaczy NZS.Wśród przedstawionych dokumentów umieszczono m.in. meldunek operacyjny SB opisujący NZS na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, szyfrogram katowickiej bezpieki w sprawie spotkania studentów z Adamem Michnikiem na Politechnice Śląskiej, ale także instrukcję opracowaną przez NSZZ "Solidarność" i kolportowaną przez NSZ, która informuje o prawach obywatela wobec prób bezprawnego przesłuchiwania i werbowania agentów.

"Jedyny pewny i niezawodny sposób na wyjście z najmniejszą szkodą (po zatrzymaniu przez SB) polega na konsekwentnej odmowie odpowiedzi na jakiekolwiek pytania, bez względu na okoliczności. Po wyjściu zaś należy bezzwłocznie, jak najszerzej rozgłosić fakt zatrzymania lub wezwania na rozmowę, sposób zachowania, czynione propozycje, itp." - brzmi jedna z elementarnych porad praktycznych, którą poznajemy z instrukcji.

Krakowscy historycy poświęcili album pamięci prezesowi IPN Januszowi Kurtyce , który zginął 10 kwietnia ub.r. w katastrofie samolotu pod Smoleńskiem. "Gdyby w Polsce lat 1980-1981 wybuchło antykomunistyczne powstanie, członkowie NZS z pewnością znaleźliby się w jego głównym nurcie. W historii realnej stali się pierwszym po wojnie pokoleniem niepodległościowej inteligencji, wolnym od złudzeń i rozczarowań swych rodziców, dopełniającym plebejski w swej istocie główny nurt rewolucji solidarnościowej" - napisał w przedmowie albumu Kurtyka , podkreślając też, że po 13 grudnia 1981 r. działacze NZS przez kilka lat w wielu częściach Polski byli trzonem solidarnościowej konspiracji.

Poza prezentacją albumu w warszawskiej siedzibie IPN odbyła się także dyskusja z udziałem marszałka Sejmu Grzegorza Schetyny, który wspominał swoją działalność w NZS-ie na Uniwersytecie Wrocławskim. "NZS to była taka mocna silna awangarda w tej rozgrywce końca lat 80-tych i właśnie dzięki NZS-owi i tamtej młodzieży udało się pobudzić i odbudować tę chęć i walkę o suwerenność" - powiedział Schetyna.

W dyskusji udział wzięli także były działacz opozycji, obecnie dyrektor Krajowej Szkoły Administracji Publicznej dr hab. Jacek Czaputowicz oraz dyrektor oddziału IPN w Krakowie dr Marek Lasota oraz licznie przybyli dawni i obecni działacze NZS.

NZS zostało utworzone we wrześniu 1980 r. Historycy nazywają je studencką "Solidarnością". *Działacze NZS domagali się demokratyzacji życia akademickiego, przestrzegania swobód politycznych w kraju, praw człowieka oraz szanowania polskich tradycji niepodległościowych i patriotycznych. *

Przez długi czas władze komunistyczne zwlekały z rejestracją NZS. Dopiero zmuszony falą strajków studenckich w miastach ówczesny rząd zgodził się na rejestrację Zrzeszenia 17 lutego 1981 r. Pierwszym szefem NZS został Jarosław Guzy. Po wprowadzeniu stanu wojennego NZS został zdelegalizowany, a wielu jego działaczy aresztowanych. NZS ponownie zalegalizowano 22 września 1989 r.

W ciągu 30 lat działalności przewinęło się przez NZS ok. 200 tys. osób. Obecnie organizacja działa na wszystkich większych uczelniach w kraju, należy do niej około 5 tys. studentów.