Najlepsze polskie książki roku? Znamy 20 tytułów nominowanych do Nike 2012

Tegoroczne nominacje można podzielić na 5 kategorii, jako że wśród wybranych tytułów znalazły się cztery książki reporterskie, cztery biografie, cztery książki eseistyczne, cztery tomy wierszy oraz cztery pozycje beletrystyczne (dwa zbiory opowiadań i tylko dwie powieści!). *Na kolejnych stronach galerii prezentujemy szczegółowo wszystkie nominowane tytuły. *

*Czy podoba się wam lista nominowanych tytułów? Czy zgadzacie się, że te 20 pozycji to najlepsze polskie książki minionego roku? Których tytułów zabrakło, a które na pewno nie powinny się tutaj znaleźć? Czy waszym zdaniem to kontrowersyjny wybór? Zapraszamy do dyskusji. *

*Miłosz. Biografia *autorstwa Andrzeja Franaszka to nie tylko barwny portret jednego z największych twórców XX wieku - to zarazem kawał historii tego stulecia, z jego okrutnymi paroksyzmami: wojnami, rewolucjami, totalitaryzmami, powstaniami, dyktaturami, zrywami niepodległościowymi.

Andrzej Franaszek zbierał materiały do tej biografii przez przeszło dziesięć lat - w Polsce i na Litwie, we Francji i w Ameryce. Fantastycznie operuje zebranym materiałem, nie przytłaczając czytelnika nadmiarem wiadomości, nie pomija bolesnych i trudnych tematów, drażliwych spraw osobistych, dramatycznych decyzji i wyborów. Pokazuje je z kulturą i empatią, pomagając nam poznać tajemnice fascynującego losu wielkiego człowieka.

W oparciu o plan autobiografii Korczaka pozostawiony w Pamiętniku Joanna Olczak-Ronikier odtwarza historię życia Doktora, wplatając ją w opowieść o losach i wyborach polskich Żydów.
Poznajemy bohatera jako chłopca szukającego swojej drogi, młodego lekarza o społecznych zainteresowaniach, pedagoga głoszącego nowatorskie teorie, pisarza, wieloletniego kierownika Domu Sierot dla dzieci żydowskich, współpracownika Naszego Domu - internatu dla dzieci polskich.
Dowiadujemy się, że założył pierwsze na świecie pismo dla dzieci, redagowane przez dzieci. Że choć wydawał się racjonalistą i sceptykiem, był człowiekiem głęboko religijnym, a równocześnie interesował się teozofią i należał do loży masońskiej. Nie popierał żadnej partii politycznej. Nie opowiadał się po stronie żadnej ideologii.

Coppferberge, Kopferberg, Kupferberg, Miedzianka – niewielkie miasteczko nieopodal Jeleniej Góry, którego nie ma.Tak jak nie ma gospody Ratuszowej, gdzie miejscowe panie, plotkując przy jednym ze stolików, krzywiły się zniesmaczone, gdy ich mężowie śpiewali "Gdybyś miał jeszcze jedną teściową, to…". Nie ma zabaw, podczas których Martin Lehmann grał na saksofonie, a dookoła wirowały roztańczone pary. Nie ma również browaru, papierni, zakładu kamieniarskiego, warsztatów rzemieślniczych. Nie ma pani Trenkler, która szyła koszule, pań Assmann i Alex, które zajmowały się pościelarstwem, pani Breuer, która handlowała masłem i jajkami.
Nie ma cmentarza przy drodze do Mniszkowa z widokiem na Rudawy Janowickie, a w okolicy do dziś wspomina się, jak płyty nagrobne wyciągano z ziemi ciągnikami, a psy rozwlekały po całej wiosce ludzkie kości.

Filip Springer przez ponad dwa lata szukał odpowiedzi na pytanie, dlaczego miasteczko z siedmiowiekową tradycją zniknęło z powierzchni ziemi.Czy stało się tak na skutek zniszczeń spowodowanych rabunkowym wydobyciem uranu przez Rosjan prowadzonym tutaj w latach 1948 – 1952? Czy też opowieści o szkodach górniczych zostały wymyślone przez władzę jako pretekst do wyburzenia miasta i ukrycia tajemnicy z przeszłości?

Tym razem Tulli przede wszystkim opowiada nam frapujące historie oparte na jej własnej biografii.Proza klarowna, doskonale napisana i skonstruowana. Jedna z najlepszych polskich książek roku. ( Grzegorz Wysocki ).

Zanzibar przyciąga turystów zachodami słońca, rafami koralowymi, uznawanymi za najwspanialsze na świecie, śladami po odważnych podróżnikach i innych barwnych postaciach przeszłości. Historię opowiadają domy, pałace i kazamaty. A o budowlach i ich mieszkańcach opowiada Małgorzata Szejnert .

Pod jej piórem i dzięki jej wyborowi fotografii Zanzibar kusi nie tylko widokami - to miejsce, gdzie splata się historia Afryki, Orientu i Europy.Autorka pisze o chlubnej i niechlubnej roli białego człowieka w przeszłości i zwraca uwagę na nową kolonizację wyspy - tym razem dokonują jej potentaci hotelarstwa i turystyki w porozumieniu z legalnym rządem Zanzibaru.

Wśród bohaterów są m.in.: pisarze (Hemingway, Coetzee, Malaparte, Chateaubriand), tenisiści (Fibak, Borg, Agassi), czy słynni aktorzy (Humphrey Bogart). Bieńczyk sypie anegdotami, opowiada o wiosłowaniu na Łotwie i wampirach melancholicznych, o języku zakochanych, stadzie malowanych tramwajów i mnóstwie innych rzeczy, które coś dla niego znaczą. Lekki, a wyrafinowany styl.

"Przeczytajcie Rękę Flauberta , a dowiecie się, jak długo jeszcze będziemy istnieli. I jak nędznie teraz istniejemy – zbliżając się do końca tego, co sami stworzyliśmy; do końca tego, w czym mieliśmy żyć bez końca" - napisał na okładce tej książki Jarosław Marek Rymkiewicz i już ta rekomendacja powinna być wystarczającą zachętą do lektury.

Ręka Flauberta to książka o mężczyźnie, który urodził się w Normandii w roku 1821 i po pewnym czasie, w tajemniczych okolicznościach, zajął się rzemiosłem skrajnie niebezpiecznym i trudnym: został pisarzem. Korzystając z listów i dzienników Flauberta (w ogromnej większości niewydanych po polsku), a także z najnowszych ustaleń jego francuskich biografów i własnych podróży, autorka prowadzi nas przez meandry jego losu: przez jego śmierci, miłości, miejsca, książki.

Z jej opowieści wyłania się poruszający, współczesny portret pisarza na tle końca świata – zarówno własnego świata Flauberta , jak nowoczesnego świata cywilizacji europejskiej.

Wszystkie ślady prowadzą do starego rządowego ośrodka wypoczynkowego, który rozkwitał w czasach Peereleu. Bohater nie spodziewa się, że leśniczówka kryje równie mroczną tajemnicę, a jego śledztwo i zarazem próba pisania kryminału rozpęta groźne namiętności.

*Wizja „domowego” świata wielkiego malarza, jaką ukazał Dehnel , jest przepełniona mrokiem, smutkiem, momentami niezwykle przygnębiająca, przerażająca nawet – ale jednocześnie wywierająca niezwykłe wrażenie, fascynująca, wciągająca. *Niezwykłe są też opisy fresków – to oczywiste, że bardzo subiektywne, jak każda interpretacja dzieła sztuki – bardzo sugestywne, pobudzające wyobraźnię. Dehnel nie boi się też poruszać tematów tabu: domniemanego homoseksualnego związku z Zapatero czy wątpliwości co do autorstwa niektórych dzieł przypisywanych Goi. (Sara Malicka)

Czytaj więcej w naszym serwisie.

**Autorka zagląda Hindusom do garnków, łóżek i serc. Wyjaśnia, jak załatwia się sprawy najbardziej przyziemne i najintymniejsze. Gdzie myją się miliony ludzi, którzy nie mają łazienek. Jak pójść na randkę w kraju, w którym za przedmałżeńską miłość grozi śmierć. Czym nakarmić gości, by nie wywołać wojny religijnej.

Mimo dużej ilości poruszanych tematów oraz wyczerpujących opisów – proporcje dobrane są idealnie. Książka z powodzeniem może służyć jako przewodnik po Indiach, ponieważ pokazane są oczami osoby, która zna ten kraj i bardzo dobrze go rozumie.

Historia życia niezwykłej kobiety, ukazana na szerokim tle dziejów polskiego teatru i w kontekście przemian politycznych i obyczajowych. Opisy wstrząsów historycznych sąsiadują z drobiazgowymi opisami dnia codziennego, a radosna atmosfera sukcesów aktorskich bohaterki nieraz kontrastuje z ponurą rzeczywistością PRL-u.

Poznając decyzje Mikołajskiej, jej motywacje, rozterki i powody zaangażowania się w działalność opozycyjną, jednocześnie wnikliwie przyglądamy się historii Polski Ludowej, mechanizmom sprawowania władzy i funkcjonowania polskiego teatru.

Mikołajska. Teatr i PRL to perfekcyjnie napisana biografia, która ma wymiar uniwersalny; jej aktualność nie zamyka się w nakreślonych ramach chronologicznych, ale sięga naszych czasów i naszych wyborów.

„Malarstwo Nowosielskiego to malarstwo rozpięte na ramionach miłości »niebiańskiej« i miłości »ziemskiej«. Rozdarty przez te dwie miłości malarz przypomina czasem anioła, a czasem nietoperza wiszącego w podziemiach opuszczonej świątyni” (Tadeusz Różewicz).

W 1942 roku w rodzinie oświęcimskiego kolejarza umiera najmłodsze dziecko. Trzy dni po wyzwoleniu Auschwitz jego syn idzie do obozu po sierotę, która zastąpiłaby zrozpaczonej matce utraconą córkę. Wybiera małą dziewczynkę, węgierską Żydówkę o imieniu Ewa. Jakiś więzień daje mu w prezencie akwarele, które walają się po baraku.

W 1963 roku muzeum KL Auschwitz-Birkenau odkupuje obrazy od Ewy. Kilka lat później udaje się odszukać autorkę. Dina Gottliebova mieszka w Stanach, jest żoną znanego Disneyowskiego rysownika Arta Babbitta. Przyjeżdża, ogląda obrazy, prosi o fotografie. A potem milknie, by w połowie lat 90. zażądać zwrotu oryginałów...

Kto jest właścicielem portretów? Kobieta, która je wykonała? Portretowani Romowie, potraktowani jako model przedstawicieli podrasy? A może muzeum KL Auschwitz-Birkenau, skrzętnie dokumentujące zbrodnie przeciwko ludzkości? Farby wodne to studium złożoności dziedzictwa powstałego w nieludzkich warunkach. To także próba uchwycenia tego, czym jest tożsamość romska i gdzie kończy się los jednostki, a zaczyna zagłada narodu.

To im wyrządziło największą krzywdę – bardzo szybko poczuli się oszukani i odarci ze złudzeń, a po stłumionych próbach młodzieńczego buntu nauczyli się cynizmu. W groteskowych, tragikomicznych narracjach Brygida Helbig ze współczuciem, ale i przewrotnym humorem dociera do wypartych emocji, podświadomych motywacji, opisuje skrzywione przez szkołę, organizacje młodzieżowe i wojsko biografie Enerdowców. Biografie te maja swój przykry ciąg dalszy po zjednoczeniu Niemiec, które okazuje się dla „Ossis” ponowną traumą i upokorzeniem.

"Rzymska Komedia" to swoisty dziennik-przewodnik po Rzymie. Kluczem do poznania tajemnic Wiecznego Miasta jest arcydzieło światowej literatury - "Boska Komedia" Dantego Alighieri.
To ona wyznacza rytm wędrówkom Jarosława Mikołajewskiego, ona też określa strukturę tej książki, na którą - jak w "Boskiej" - składa się 100 pieśni w trzech częściach: "Piekło", "Czyściec" i "Raj".

Idąc oryginalnym tropem, autorka analizuje poglądy Manna na niemiecką i europejską kulturę, odkrywa przed nami tajemnice jego warsztatu i zaszyfrowany w powieściach wizerunek wielkiego pisarza.

"Gorzkie żale" to z jednej strony zbiór charakterystycznych dla Julii Hartwig motywów, z refleksją nad skomplikowaniem ludzkiej natury i istotą poezji na czele, ale równocześnie, być może przede wszystkim, świadectwo doświadczeń granicznych, choroby, śmierci, ułomnej cielesności.

Z każdej frazy nowego tomu emanuje delikatność i wyrafinowana prostota, jest to poezja doskonała w swej formie.

Dycki porusza się w kręgu swoich obsesyjnych problemów, w tej samej – wydawałoby się – poetyckiej rzeczywistości. Jednak to tylko pozór.
Bowiem autor, ujawniając rodzinną tragedię, spogląda na swoją przeszłość z perspektywy dotychczas przemilczanej. Natomiast jeszcze bardziej niż dotąd otwiera się na wszystkich wyklętych, wykluczonych i tych z nieoczywistymi życiorysami, co nadaje książce wymiar uniwersalny.

„Furia instynktu” to zbiór poetyckich obserwacji, „kompozycja oniryczna” intymnych chwil między kobietą a mężczyzną. Niemal kryminalna opowieść o zbrodniach miłości. Bohaterowie tego tomiku przyłapani są w stanach wysokich napięć pożądania i cielesnej tęsknoty za bliskością drugiego człowieka. W najnowszych wierszach Janusza Stycznia przyglądamy się ludzkim pragnieniom ostatecznego spełnienia.

I dusza, i skaza, i "ja" - wyrabiany, przelewany - i rzeczy, o których nie wiemy, co nam mówią i ta wiedza o niewiedzy własnej - ciągle jednak napiętej w oczekiwaniu. Nie zajrzałam na ostatnią stronę okładki. Chciałam tylko opowiedzieć to, co się zdarzyło podczas czytania tych wierszy. (Alina Brodzka)
Opracowanie galerii: Grzegorz Wysocki