W Supraślu koło Białegostoku otwarto Muzeum Ikon - jedną z największych takich placówek w Polsce.
Znajduje się ono na terenie męskiego klasztoru prawosławnego o ponad pięćsetletniej tradycji. W uroczystości uczestniczył zwierzchnik Cerkwi w Polsce metropolita Sawa.
W swoich zbiorach supraska placówka ma ok. 1,2 tys. ikon, z których najstarsze datowane są na przełom XVII i XVIII wieku. Zdecydowana większość to ikony zatrzymane przez celników w czasie prób ich przemytu do Polski. Jeszcze kilka lat temu takie przemyty były częste, a jednorazowo zatrzymywano po kilkadziesiąt ikon, które po zakończeniu postępowań karnych trafiały do muzeum.
Stała ekspozycja muzeum to około trzystu ikon, cerkiewne przedmioty sakralne oraz unikalne XVI-wieczne freski supraskie. Za kilka tygodni wystawa będzie miała charakter multimedialny, z wykorzystaniem światła i dźwięku, zdjęć i obrazów, by pokazać nie tylko same ikony, ale też ich znaczenie kulturowe i religijne. Ze względu na taki charakter wystawy, jednorazowo będzie mogło ją oglądać 80 osób.
Prawosławni i katoliccy hierarchowie uczestniczący w uroczystości otwarcia muzeum podkreślali znaczenie religijne i kulturowe ikony. Zwierzchnik Cerkwi w Polsce metropolita Sawa powiedział, że to okno do drugiego świata, drzwi, które wprowadzają nas w obcowanie ze światem Bożym, ku któremu dążymy.
– Modlimy się przed ikoną, stawiamy świece. Każda ikona przemawia do człowieka, ma oddzielne, właściwe jej znaczenie – powiedział duchowny.
Dodał, że supraska placówka jest nie tyle muzeum, co świątynią ikony.
– Jedni przyjdą oglądać wartości artystyczne, ikonograficzne, inni będą się modlić, inni może się nawrócą przy ikonie – mówił zwierzchnik Cerkwi w Polsce.
Andrzej Lechowski – dyrektor Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, którego częścią jest supraska placówka – dziękował za pomoc w stworzeniu ekspozycji wielu instytucjom i osobom.
Wśród nich był b. premier Włodzimierz Cimoszewicz, który od rezygnacji z udziału w życiu politycznym rzadko pokazuje się publicznie.
W ramach działalności muzeum – stanowiące część Muzeum Podlaskiego w Białymstoku – będzie także prowadzić konserwację ikon, warsztaty edukacyjne i archiwizacja zabytków kultury cerkiewnej.
Pomysł utworzenia Muzeum Ikon w Supraślu zrodził się w 1998 roku, rok później Muzeum Podlaskie podpisało stosowną umowę dotyczącą przede wszystkim dzierżawy pomieszczeń z prawosławną diecezją białostocko-gdańską. Pieniądze pochodziły przede wszystkim z kontraktu dla woj. podlaskiego, budżetu samorządu województwa oraz od ministra kultury.
Wówczas brakowało jednak środków na remont kapitalny budynku (dawnego Pałacu Opatów znajdującego się na terenie klasztoru), który był w bardzo złym stanie technicznym. Pierwsze pieniądze, na remont dachów, przekazał wtedy Generalny Konserwator Zabytków. Po kilkuletnich staraniach udało się uzyskać środki na kapitalny remont pomieszczeń i przygotowanie wystawy. Wszystkie prace, łącznie z przygotowaniem stałej ekspozycji, kosztowały dotąd 4,5 mln zł.
Województwo podlaskie uznawane jest za centrum prawosławia w Polsce. W Bielsku Podlaskim działa jedyna w kraju szkoła ikonograficzna.