Maria Kasprowiczowa

**Pisarka oraz żona i muza wielkiego poety polskiego – Jana Kasprowicza.

Z pochodzenia była Rosjanką, córką generała carskiego Wiktora Bunina i Marii z domu Anderson. Urodziła się w Petersburgu. W 1911 roku w Dreźnie wyszła za mąż za Jana Kasprowicza. W 1923 roku zamieszkała wraz z mężem na Harendzie.

Napisała 29 zeszytów wspomnień, dwadzieścia po rosyjsku i dziewięć po polsku, wydanych pod wspólną nazwą "Dziennik", w pięciu częściach ("Moje życie z nim" 1931, oraz w 1934 pozostałe: "Wojna", "Bunt", "Pojednanie" i "Harenda"). Poszczególne tomy są nie tylko ilustracją jej własnych przeżyć, ale również źródłem poznania Kasprowicza oraz wielu innych znajomych jej artystów. W swoim Dzienniku stworzyła niezwykły obraz kobiecości, który w swojej wielowymiarowości stanowi niewątpliwie ważne odniesienie dla wielu kobiet poszukujących własnej tożsamości.

Maria Kasprowiczowa przez czterdzieści dwa lata była panią Harendy, łącząc funkcje pamiątkowe domu z jego życiem codziennym. Jej niezwykła osobowość nadała temu miejscu charakter ośrodka życia kulturalnego, w którym bywali wielcy artyści, jak również zwykli ludzie, spragnieni kontaktu ze sztuką. Gościli tam m. in.: St. I. Witkiewicz, Kornel Makuszyński, Michał Choromański, Henryk Worcell, Dora Gabe, Bojan Panew, Antoni Słonimski, Karol Szymanowski, Egon Petri, Zofia Nałkowska, Enrico Damiani i Tadeusz Różewicz. Dla wielu młodych była „przybraną matką”, powierniczką, mistrzynią. „Dla nich wszystkich dom z nasturcjami wydawał się enklawą innego, nieznanego życia, jakie możliwe było dawno temu, a może istniało tylko w poezji” (R. Romaniuk, Talent do życia. O Marii Kasprowiczowej, Towarzystwo Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza – Harenda 2008, s. 92).

Maria Kasprowiczowa prowadziła pracę organizacyjną Komitetu Uczczenia Pamięci Jana Kasprowicza, którego głównym celem była budowa mauzoleum obok zakopiańskiego domu i sprowadzenie tam prochów poety. Po latach żmudnych prac, na stoku nad Zakopianką stanęła granitowa, stylizowana na góralszczyznę kaplica, gdzie 1 sierpnia 1933 roku, w szóstą rocznicę jego śmierci, urządzono poecie powtórny pochówek. W 1950 roku z inicjatywy Marii Kasprowiczowej powstało Muzeum Jana Kasprowicza.

Współtworzyła, istniejące do dzisiaj, Stowarzyszenie Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza. Niestety nie zrealizowała już swojego marzenia o budowie w sąsiedztwie Harendy polonistycznego Domu Pracy Twórczej "Mój świat".

Zmarła w 1968 roku i spoczęła w kapliczce mauzoleum, u boku swojego jedynego Małżonka. Zgodnie z jej pragnieniem, wyrażonym w kręgu przyjaciół, nad płytą nagrobną umieszczono fragment VII wiersza Księgi Ubogich:

(…)gdzieś w dali za tą skonów powłoką ciemną

Jakąś światłością świecim wzajemną

Śród tych, co dnia nie zaspali (...)