Legenda Kościuszki

Równolegle do tragicznych dla Polski wydarzeń, począwszy od utraty niepodległości w 1795 roku, poprzez wojny napoleońskie, powstanie listopadowe aż po rok 1863, powstawała inna "historia", bez której historia faktyczna wydałaby się jeszcze straszliwsza i bardziej złowróżbna. Ową inną "historię" tworzyły legendy o bohaterach-męczennikach za sprawę narodową. Ich rolę trudno przecenić. Stanowiły bowiem formę zbiorowego oporu przed negatywnymi skutkami zdarzenia historycznego oraz były sposobem zapanowania nad odczuwanymi jako niesprawiedliwe prawami rozwoju dziejowego. Tych dwóch zadań nie można rozdzielać, jako że celem legendy bohaterskiej jest nie tylko interpretacja pojedynczych zdarzeń, ujawnienie ich sensów w historii teraźniejszej, lecz także odsłonięcie ich znaczeń w porządku całości, jaką są losy narodu.