Ku życiu wartościowemu Tom 2. Koncepcje – Praktyki. IDEE – KONCEPCJE – PRAKTYKI

[...] Gdy myślimy o życiu wartościowym w kontekście kształtowania się człowieka jako bytu sui generis, trudno abstrahować od roli wartości w procesie stawania się jednostki ludzkiej człowiekiem. W tej perspektywie zazwyczaj pojawia się pytanie o fundamenty najszerzej rozumianej kulturowej tożsamości, albowiem istota kultury tkwi przede wszystkim w tym, że jest efektem działań człowieka. Jakie konsekwencje przynosi taka konstatacja? Otóż nie jest możliwe zaplanowanie procesu wychowania bez uwzględnienia kluczowych wartości, ku którym chcemy zmierzać. Wartości te tkwią w samym rdzeniu kręgu kulturowego, do którego czujemy się przynależni. Oczywiście poczucie przynależności jest tu kryterium bardzo ważnym, gdyż jego brak może skutkować niedostrzeganiem potrzeby posługiwania się aksjologiczną busolą w wyprawie przez życie. Aczkolwiek należy dodać, że skutki silnej makrokulturowej identyfikacji, pozbawionej refleksyjnego pogłębienia, mogą być równie niepożądane jak jej całkowity brak. W tym kontekście znajdujemy się między Scyllą i Charybdą, gdzie Scyllą jest całkowity brak makrokulturowej identyfikacji, a tym samym nieistnienie w świadomości jednostki fundamentów systemu aksjologicznego związanego z kręgiem kulturowym, z którego wyrasta, Charybdą zaś jest bardzo silna identyfikacja z dużą zbiorowością, która jednak nie posiada refleksyjnego pogłębienia. Niezaistnienie refleksyjności często wiąże się zaś z brakiem internalizacji najważniejszych wartości, które stają się jedynie formalnymi etykietami. Bez wątpienia z taką sytuacją mamy obecnie do czynienia w Polsce w przypadku chrześcijańskiej caritas.

Sądzimy, że zamieszczone w niniejszym tomie teksty pozwolą uświadomić wartość i dylematy pluralizmu. Uczenie się pluralizmu z pedagogicznego punktu widzenia jest szczególną wartością w obecnych czasach. Uważamy, że wdrażanie do podejmowania prób zrozumienia odmiennych przekonań i postaw, a przede wszystkim do ustawicznej komunikacji i nabywania kompetencji obywatelskich jest niezbędnym zadaniem naszego środowiska. Pluralizm, likwidując i niwelując monopol instytucji i autorytetów, powoduje poważne uwikłanie egzystencjalne, co nakazuje pedagogice podjąć wiele wyzwań, proponować rozwiązania wspierające, dzielić się doświadczeniami oraz określać kierunki i perspektywy rozwiązań. Dlatego w większości prezentowanych tekstów Autorzy podejmują próby nowych odczytań, wskazują na walory odmiennych postaw i przekonań, na zaangażowanie w odczytywanie obecnej rzeczywistości, na znaczenie odmiennych potrzeb i przekonań, co w dyskursie humanistycznym stanowi szczególną wartość doskonalącą sprawność intelektualną i postawę tolerancji.

IX Zjazd Pedagogiczny Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego odbył się w ważnym momencie. W Polsce, od prawie trzech dziesięcioleci budującej swoją przyszłość w warunkach pełnej suwerenności, daje się coraz bardziej zauważyć kryzys aksjologiczny. Mamy nadzieję, że opublikowane efekty prac Zjazdu nie będą jedynie diagnozą zaistniałego stanu rzeczy, lecz przynajmniej w pewnym stopniu przyczynią się do wskazania dróg wyjścia z tego kryzysu. Zależy nam na tym, aby teksty zamieszczone w niniejszym tomie stały się inspiracją do działań skierowanych ku alternatywnym rozwiązaniom, uzupełniając (lub nawet burząc) naturalny, oczywisty „świat wiedzy”. Współczesny świat nie jest jednoznaczny i stabilny, w związku z czym naszym – pedagogów – obowiązkiem jest dostrzeganie codzienności i jej nowych obliczy, formułowanie pytań dotyczących kształtowania życia, nadawania mu kształtu oraz nieustanne poszukiwanie możliwości świadomego konstruowania życia coraz bardziej wartościowego.

Przywołane argumenty uzasadniają potrzebę zarówno pogłębiania dyskursu dotyczącego fundamentu aksjologicznego ludzkiego życia, jak i przekładania idei na realia praktyki wychowania. Wszak właśnie w tym obszarze dotykamy najbardziej swoistości pedagogiki jako nauki, w której refleksja teoretyczna nierozerwalnie wiąże się ze społeczną praktyką. Tym samym hasło IX Zjazdu Pedagogicznego Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego obejmuje jeden z najbardziej palących pedagogicznych problemów współczesności. Zmierzając ku życiu wartościowemu, nie sposób nie wiedzieć, ku czemu zmierzamy. Dopiero wówczas możemy zacząć się zastanawiać, w jaki sposób tego dokonać, aby nasze działanie było skuteczne i satysfakcjonujące.

Wioleta Danilewicz
Jerzy Nikitorowicz
Mirosław Sobecki