Kto zabił Puszkina?

Naszkicowany przez Autora wizerunek poety, pełen wewnętrznego dramatyzmu, opiera się nie na dowolnych, swobodnych impresjach, lecz na dokładnie i gruntownie zbadanych, zarazem zaś znakomicie wyzyskanych różnorodnych materiałach dokumentalnych.

Autor nie pisał monografii historycznoliterackiej, lecz opowieść o człowieku żywym, starając się dotrzeć do istoty jego wyjątkowo bogatej i skomplikowanej osobowości. Jej przejawów szukał zarówno w zewnętrznych okolicznościach życia poety, jak i w jego twórczości.

Autor, sam wybitny pisarz i poeta, nie uległ łatwym pokusom wyjaśniania istotnego sensu twórczości Puszkina wyłącznie faktami jego biografii, chociaż słusznie nie pomniejszał ich wagi. Odtwarzając więc osobowość poety, Woroszylski pisze o jego stosunku do świata, społeczeństwa, władzy państwowej, o edukacji ideowej i literackiej, o przyjaciołach i przyjaciółkach, o jego bliższym i dalszym otoczeniu.

Czynnikiem organizującym kompozycję książki, moim zdaniem wyjątkowo trafną, głęboko przemyślaną i konsekwentnie utrzymaną, jest wyodrębnienie poszczególnych wątków, jak rodowód, nauczyciele, miłości i miłostki itp. Zabieg ten pozwala na drążenie tematu wszerz i w głąb, na przywoływanie wielu istotnych faktów, wydarzeń i opinii, które nie zmieściłyby się w ramach sztywnej konstrukcji chronologicznej, mogłyby do niej wnieść jedynie wielki chaos.

W interpretacji Woroszylskiego osobowość Puszkina rysuje się ciekawie, atrakcyjnie i, co najważniejsze, przekonująco. Autor bowiem rzeczywiście ukazał człowieka żywego, w całej jego wielkości moralnej, ale i z ludzkimi słabościami. Puszkin Woroszylskiego jest postacią tragiczną, podstawowe zaś źródło tragizmu Autor widzi w starciu poety z władzą carską.

Istotnie, Puszkin był traktowany przez obu cesarzy, Aleksandra I i Mikołaja I, jako przeciwnik wyjątkowo groźny, jako człowiek niepokornego, wolnego ducha, którego próżno usiłowano okiełznać. Woroszylski znakomicie przedstawia pajęczą sieć intrygi, jaką omotywano go przez całe życie.

Książka Woroszylskiego łączy dwie cechy, które winny jej zapewnić bardzo życzliwe przyjęcie wśród czytelników: talent pisarza i rzetelność badacza.