Kręte drogi myśli politycznej Józefa Kalasantego Szaniawskiego (1764-1843). Wybór pism

Józef Kalasanty Szaniawski to postać budząca głębokie kontrowersje obejmujące zarówno jego postawę polityczną, jak i charakter uprawianej refleksji. Ten jeden z pierwszych polskich konserwatystów z jednej strony został surowo ocenionym przez potomnych, z drugiej strony został dość szybko zapomniany przez historiografię. Jego myśl ewoluował od filozofii idealistycznej, szukając punktu wyjścia u Kanta, na pozycję antykantowską. Będąc blisko filozofii niemieckiej Fichtego, Schellinga, był jednocześnie entuzjastą francuskiej myśli filozoficznej, przepojonej duchem katolicyzmu. Dostrzegał potrzebę uzupełnienia spekulacji rozumowych duchem chrystianizmu. W ostatnim okresie swojej twórczości starał się połączyć pierwiastki rozumowe z uczuciowymi, wysuwając na pierwszy plan zagadnienia etyczne i religijne. Szaniawski przeszedł w swojej twórczości długą drogę - od poglądu traktującego rozum człowieka jako źródło najpewniejszej wiedzy aż do przekonania, że o ile poznanie rozumowe jest pewne, o tyle zasady moralne
wymagają gwarancji w religii zgodnej z rozumem, czyli w chrześcijaństwie.