Koniec jałtańskich złudzeń

Zbiór artykułów po konferencji zorganizowanej przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie, Wydział Historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Okręgowe w Tarnowie Oddział w Wierzchosławicach oraz Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Wincentego Witosa, w 60. rocznicę wyborów z 19 I 1947 r.

Postanowienia konferencji jałtańskiej oddające Polskę w sowiecką strefę wpływów sprawiły, że patriotycznie nastawiona część społeczeństwa upatrywała nadzieję na odzyskanie suwerenności w wymuszonym na komunistach udziale w rządzie Stanisława Mikołajczyka oraz w zapowiadanych wyborach mających przesądzić o kształcie ustrojowym Polski. Wobec poparcia, jakie w krótkim czasie uzyskało kierowane przez Mikołajczyka Polskie Stronnictwo Ludowe, a także wobec siły oporu niepodległościowego podziemia, komuniści zdecydowali się odsunąć termin wyborów i poprzedzić je „ludowym referendum”.

Cynicznie sfałszowane wyniki referendum oraz fala terroru wobec opozycji rozpoczęta jeszcze przed referendum, a nasilona jesienią 1946 r. miały przełamać opór społeczeństwa przed narzuceniem nowego systemu. Całości dzieła dopełniły fałszerstwa wyborcze. Po przegranych wyborach PSL stanęło wobec groźby całkowitej likwidacji, a Stanisław Mikołajczyk i kilku członków kierownictwa PSL zdołało zbiec na Zachód. Dobiegł końca okres zachowywania pozorów demokracji, a Polska stanęła u progu komunistycznej dyktatury.

Problematyce genezy, przebiegu, metod fałszowania wyborów oraz ich konsekwencji poświęconych zostało kilkanaście artykułów, z których część ma naukowy charakter (autorzy związani z ośrodkami: IPN, UJ, PAN, PAT, UMCS, WSZ w Tarnowie), a część jest autorstwa uczestników tamtych wydarzeń.