Kartezjusz

Kartezjusz, najbardziej znany z twierdzenia Cogito ergo sum (Myślę, więc jestem), był francuskim filozofem, matematykiem i fizykiem, uznawanym za ojca filozofii nowożytnej oraz jednego z najwybitniejszych uczonych XVII w.

Kartezjusz - życiorys

Kartezjusz, a właściwie René Descartes (lub po łacinie Renatus Cartesius), urodził się 31 marca 1596 r. w La Haye-en-Touraine w rodzinie szlacheckiej prawnika i urzędnika Joachima i Jeanne. Od 1967 r. miejscowość La-Haye-en-Touraine funkcjonuje pod nazwą Descartes.

Kartezjusz naukę rozpoczął w kolegium jezuitów w La Flèche, którą kontynuował później w Paryżu, gdzie ukończył prawo cywilne i kanoniczne na Uniwersytecie w Poitiers. Jako 21-latek wstąpił do sojuszniczej armii holenderskiej, gdzie poznał Isaaca Beeckmana, holenderskiego filozofa i naukowca, który przybliżył młodemu Kartezjuszowi nowe teorie matematyczne. W podzięce, przyszły uczony napisał dla mniego traktat "Compedium musicae". Po powrocie do Paryża zaczął rozwijać zainteresowanie matematyką i fizyką. Wtedy również podjął pracę nad traktatem, dotyczącym metodologii nauk.

Przeniósł się do Holandii, gdzie pisał o optyce, mechanice, zagadnieniach matematycznych i metodologicznych, jak również o biologii i metafizyce. Kartezjusz całkowicie poświęcił się pracy. Nie był żonaty, choć urodziła mu się córka ze związku ze służącą. Dziecko żyło pięć lat.

Ojciec filozofii nowożytnej był członkiem rzeczypospolitej uczonych - międzynarodowej społeczności naukowców, którzy wymieniali się korespondencją, omawiając w ten sposób poszczególne zagadnienia naukowe. W 1649 r. szwedzka królowa Krystyna zaprosiła Kartezjusza do Sztokholmu, gdyż chciała uczyć się u słynnego uczonego filozofii, a także dzięki jego wskazówkom pragnęła stworzyć szwedzką akademię nauk. Chłodniejszy klimat północny mógł przyczynić się do zapalenia płuc u Kartezjusza, co ostatecznie doprowadziło do jego śmierci 11 lutego 1650 r. Uczony spoczywa w benedyktyńskim opactwie Saint-Germain-des-Prés w dzielnicy Paryża.

Kartezjusz - filozofia, rozprawa o metodzie, wkład w naukę

Istotą filozofii Kartezjusza było wątpienie. Uważał on, że metoda empiryczna nie jest wystarczająca, by coś móc bezsprzecznie stwierdzić. Zerwał tym samym z filozofią Arystotelesa, która miała nastawienie ontologiczne, to znaczy takie, gdzie najważniejszy jest przedmiot i jego istnienie. Kartezjusz przyjął zaś paradygmat mentalistyczny, według którego po pierwsze trzeba rozważyć, co jest możliwe do poznania. W filozofii ontologię zastąpiła epistemologia, zajmująca się teorią poznania oraz relacjami między poznaniem a rzeczywistością. W ramach tej teorii rozważa się pojęcie prawdy, przekonania, wiedzy i uzasadnienia. Wątpienie było metodą, mającą prowadzić do odszukania wiedzy pewnej.

Kartezjusz sformułował pogląd zwany dualizmem kartezjańskim, według którego rzeczywistość fizyczna i umysłowa są dwiema odrębnymi substancjami. Ta pierwsza ma charakter mechanicystyczny (natura jako mechanizm), a druga składa się z myśli i świadomości. Człowiek łączy w sobie obie te rzeczywistości.

Kartezjusz jest uznawany nie tylko za ojca filozofii nowożytnej, ale także za ojca geometrii analitycznej na równi z Pierrem de Fermatem. Układ współrzędnych, wykorzystywany w tej dziedzinie przyjął imię Kartezjusza.

Ten niezwykle wszechstronny uczony przyczynił się do rozwoju optyki, tworząc falową teorię światła, wyjaśniając mechanizm powstawania tęczy oraz refrakcję światła. Razem z Claudem Mydorgiem opracował prawo załamania światła w teorii soczewek.

Kartezjusz odrzucił arystotelejskie przyrodozawstwo. Uznał dedukcję za główną metodę badawczą, natomiast eksperymenty empiryczne traktował raczej jako ilustrację problemu.
Najpierw łączył mechanicyzm z matematycznym opisem przyrody, a następnie szukał potwierdzenia za pomocą badań empirycznych.

Kartezjusz miał duży wkład w rozumienie układu nerwowego - opisał półautomatyczne reakcje ciała na bodźce nerwowe. Bywa określany twórcą teorii odruchów. Oprócz tego przyczynił się do rozwoju algebry.

Niektóre z teorii Kartezjusza okazały się błędne m.in. koncepcja materii jako nieskończenie podzielnej i ciągłej, gdzie nie ma próżni ani nie istnieje atomizm. Błędna była także koncepcja wirów, która miała wyjaśniać grawitację i magnetyzm.

Kartezjusz - cytaty

W traktatach i listach Kartezjusza można odnaleźć wiele ważnych stwierdzeń, które były podstawą nowego sposobu badania świata.
Cytaty, które odzwierciedlają tę filozofię są m.in.:

• Myślę, jestem (łac. Cogito ergo sum) - "Rozprawa o metodzie"
• Istniejesz, więc i wiesz, że istniejesz, a o tym wiesz dlatego, ponieważ wątpisz.
• O wszystkim należy wątpić. (łac. De omnibus dubitandum est.)
• Żądza wiedzy, wspólna wszystkim ludziom jest chorobą, której nie można uleczyć, ponieważ ciekawość wzrasta wraz z wiedzą.
• Rzecz prawdziwa to rzecz niepowątpiewalna.
• Prawda ma charakter bezwzględny.
• Należy wierzyć jedynie temu, cośmy doskonale poznali i w co nie można wątpić.