John Steinbeck

Prozaik amerykański.
Laureat Nagrody Nobla (1962).

Wywodził się z rodziny emigrantów niemieckich, studiował biologię na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii i z Kalifornią głównie związał swój pisarski los: opowieść o biedakach małomiasteczkowych Tortilla Flat (1935), napisana z ciepłym liryzmem i subtelnym poczuciem humoru, zapewniła mu pierwszy pisarski sukces, a książka In Dubious Battle (1936, W niepewnej walce), ukazująca strajk sezonowych pracowników ogrodnictwa, zapowiedziała jego przyszłe pasje społeczne.

Pierwszą książką, która zdobyła międzynarodowy rozgłos (głównie dzięki entuzjazmowi, jaki wzbudziła wśród francuskich egzystencjalistów), była - znana także w wersji scenicznej i filmowej - powieść o "egzystencjalnym dramacie" zagubienia człowieka w życiu Myszy i ludzie (1937, Of Mice and Men); na jej niejako antypodach artystycznych znalazła się natomiast próba nakreślenia epickiego obrazu wielkiej migracji wyzutych z ziemi proletariuszy rolnych, wędrujących za chlebem do Kalifornii i zasilających tanią siłą roboczą tamtejszy przemysł ogrodniczy, Grona gniewu (1939, Grapes of Wrath).

Krytyka dostrzegła w tej powieści - wykorzystującej w szerokim stopniu jako źródło inspiracji stylistycznej afrykański folklor - szansę odświeżenia artystycznego gatunku powieści społecznej. W czasie II wojny światowej Steinbeck był korespondentem wojennym - reportaże zebrano w tom Była raz wojna (1946, Once There Was a War); po wojnie zaś wystąpił z próbą "epiki moralistycznej" - sagi kilku rodów kalifornijskich opartej na biblijnym wątku Kain i Abla, Na wschód od Edenu (1952, East of Eden).

Krytyka nie uznała jej jednak za arcydzieło, a następne utwory Steinbecka - z programową powieścią Zima naszej goryczy (1961, The Winter of Our Discontent) i zapiskami po podróży samochodem przez kontynent północnoamerykański Podróże z Charleyem (1962, Travels with Charley) - potraktowała wręcz chłodno, wytykając im natrętny dydaktyzm. Z zażenowaniem przyjęto też reportaże Steinbecka z wojny w Wietnamie.

Wszystko to sprawiło, że jego gwiazda pisarska zbladła pod koniec życia; dopiero ostatnio powraca się do najcenniejszych kart jego twórczości w antologiach i opracowaniach krytycznych.

W Polsce tłumaczył Steinbecka przede wszystkim B. Zieliński, ale także A. Demkowska-Bohdziewicz, A. Kaska, J. Kydryński, K. Muszałówna, A. Nowicki i J. Zakrzewski.