Idea nieświadomości w polskiej myśli psychologicznej przed Freudem

W powszechnej opinii odkrywcą nieświadomości był twórca psychoanalizy - Zygmunt Freud. Fakt, że przed nim na całym świecie wielu myślicieli wypowiadało się obszernie na temat utajonych procesów umysłowych, był znany tylko nielicznym specjalistom. Samo zaś przypuszczenie, że w obrębie osiemnasto- i dziewiętnastowiecznej polskiej refleksji intelektualnej mogły istnieć liczne koncepcje nieświadomej psychiki, wydawało się do tej pory fikcją w rodzaju pseudologia fantastica. Książka Dobroczyńskiego dowodzi jednak, że poczynając od XVII wieku, co najmniej trzydzieści postaci z kręgu rodzimej myśli psychologicznej - lekarzy, filozofów, przyrodników, pedagogów, psychologów - nie tylko zdawało sobie sprawę z istnienia nieświadomych procesów psychicznych, ale nierzadko formułowało na ich temat zaskakująco wyrafinowane i dojrzałe teorie.