Gustaw Meyrink

Urodzony 19 stycznia 1869 roku. W dorosłym życiu Gustav Meyer, nieślubny syn wirtemberskiego dyplomaty Karla von Varnbülera i bawarskiej aktorki Marii Meyer, przyjął nazwisko Meyrink. Początkowo pracował w banku należącym do rodziny ze strony matki, szybko jednak skoncentrował się na zainteresowaniu okultyzmem i w 1891 roku przystępił do Teozoficznej Loży Niebieskiej Gwiazdy, której członkowie eksperymentowali z wieloma aspektami wiedzy tajemnej. Pozostając pod wpływem ugrupowania, Meyrink przetłumaczył dzieło Ramy Prasada - Większe siły natury, przedstawiające nauki tantryczne zachodniej publice. W 1903 zaczyna pisać i publikować pierwsze fikcje literackie.

Kariera pisarza związała Meyrinka z niemieckojęzyczną bohemą artystyczną Pragi przełomu wieków. Wraz z Christianem Morgensternem, Rainerem Maria Rilkem, Maxem Brodem i Alfredem Kubinem tworzył środowisko artystów, okazujących się z biegiem czasu prekursorami szkół i kierunków, które szczytowych realizacji doczekały się dopiero wiele lat później. Sam Meyrink uznawany jest za jednego z poprzedników wizyjnej prozy Franza Kafki , zaś jego powieści zapowiadały popularność takich estetyk jak surrealizm, groteska i egzystencjalizm.

Zainteresowanie okultyzmem i mistycyzmem, powszechne w epoce modernizmu, realizował Meyrink w sposób odmienny od wielu sobie współczesnych - na polu fantastyki grozy inspirowanej twórczością Edgara Allana Poe i Ernsta Theodora Hoffmanna oraz, w późniejszym okresie, jako ekspresjonista. Wiarygodność jego wyobraźni podwyższała znajomość kabały oraz religii Wschodu i autentyczna fascynacja zjawiskami parapsychicznymi (poruszenie na tle religijnym wywołał m.in. jego esej U progów zaświata - stustronicowa rozprawa o wędróce dusz, ciałach astralnych, ezoteryce, mediumizmie).

Mistyczne pasje w połączeniu ze skłonnością do groteskowych form wyrazu, obnoszeniem się z dandyzmem i kontrowersyjnymi opiniami (antymilitarystycznymi, wymierzonymi w szowinizm i obłudę nowobogackich), doprowadziły do nadania mu pseudonimu Szatan z Pragi. Ekscentryczny Austriak wiódł życie podobne do egzystencji wcześniejszych wielkich skandalistów - bywał skazywany na więzienia, grzywny, wyzywany na pojedynki, a apogeum niechęci do pisarskich przedsięwzięć Meyrinka było spalenie jego dzieł przez hitlerowców na placu berlińskiej Opery w 1933.

Spośród dziewięciu powieści Meyrinka pięć doczekało się polskich wydań. Najwięcej sławy przysporzył autorowi Golem (1915). Legenda sztucznego człowieka, którego w XVIwiecznej Pradze miał stworzyć mocą zaklęcia rabin i alchemik Liwa ben Becalel, reinterpretowana była przez takich autorów jak Isaac Bashevis Singer czy Avram Davidson. Meyrink przesuwa akcenty legendy z tradycji żydowskiej w stronę refleksji nad psychologią tożsamości. Rozważania filozoficzne pozostają jednak podrzędne wobec autorskiej fantazji Meyrinka. Portretowaną w Golemie Pragę zamieszkują alchemicy, mistycy i tajemnicze osobistości, które przemykają przez życie jakby bezwłasnowolnie, poruszane magnetycznym prądem, niby ślubny bukiet unoszony brudnymi wodami rynsztoku. Powieść określana bywa mianem ekspresjonistycznego thrillera. Polskie
tłumaczenie autorstwa Antoniego Langego zaliczane jest do arcydzieł rodzimej sztuki translatorskiej.

W swojej pozornie oderwanej od rzeczywistości prozie Meyrink wyrażał nastroje antyrewolucyjne, udowadniając zaangażowanie w bieżące sprawy otaczającej go społeczności. Dzieje się tak w Zielonej twarzy (1916) i Nocy walpurgii (1917). W Białym Dominikaninie (1921) Austriak powraca jednak do tematyki mistycznej. Powieść traktuje o potomku starożytnego rodu, Bogumile Gołębniku i jego drodze po gnostycznych ścieżkach wtajemniczenia. Tendencje te pozostają żywe również w ostatniej pozycji w bibliografii Meyrinka - Anioła z zachodniego portalu (1927).