Gry więzienne

12 marca 1985 roku milicja zatrzymała w Warszawie samochód przewożący książki wydawnictw podziemnych STOP i KSIĄŻNICA LITERACKA. Następnego dnia pięciu agentów Służby Bezpieczeństwa aresztowało kierującego obydwoma wydawnictwami Marka Kamińskiego, studenta Uniwersytetu Warszawskiego. Student socjologii i matematyki jednego dnia, Kamiński został następnego dnia więźniem politycznym próbującym odnaleźć się w dziwacznym i groźnym świecie. Niniejsza książka opisuje wyniki jego prób zrozumienia tego świata.

Drugiego dnia po aresztowaniu, przezwyciężając nieunikniony szok uwięzienia, Kamiński zdecydował, że napisze pracę magisterską o subkulturze polskiego więzienia. Już po pierwszych kilku godzinach spędzonych na komendzie milicji stało się jasne, że wkroczył w dziwaczny, przerażający, ale i niesłychanie interesujący świat. Gwałty, pojedynki na noże i żyletki, samobójstwa, bluzgi, samouszkodzenia i brutalny seks wydawały się głównymi zajęciami jego mieszkańców. Wyglądało to tak, jakby Pandora wypuściła ze swej puszki wszelkie ludzkie emocje i pozwoliła im hasać bez zwyczajowych ograniczeń. Życie raz pędziło w zawrotnym tempie, po czym zastygało w bezruchu zredukowane do jedzenia i wypróżniania się.

Kluczem zrozumienia tego świata okazała się teoria gier. Nieprzewidywalnym na pozór światem przemocy rządzą precyzyjne reguły. Więźniowie, aby przeżyć, muszą mistrzowsko posiąść sztukę strategicznego myślenia i działania. Mądry ruch może skrócić wyrok; błędna decyzja może prowadzić do gwałtu, pobicia lub izolacji społecznej. Wiele nieporozumień dotyczących więzienia, jak argumentuje autor, wyrasta z niezrozumienia faktu, że więźniami powodują nie irracjonalne emocje, ale przewidywalne i racjonalne kalkulacje. Książka opisuje brutalny świat rytuałów inicjacyjnych, tajnych norm, struktur kastowych, seksu więziennego, samouszkodzeń, a także humoru, czyniącego życie znośniejszym. Jest to praca o niezwykłej sile, oryginalności i elokwencji, której implikacje dla rozumienia zachowania ludzi wykraczają daleko poza ściany polskiego więzienia.