Generał Stefan Mossor (1896-1957). Biografia wojskowa

Losy Stefana Mossora stanowią jedną z najbardziej kontrowersyjnych żołnierskich biografii XX wieku. Bohater książki służył w Legionach, brał udział w wojnie 1920 roku, ukończył paryską Ecole Superieure de Guerre i warszawską Wyższą Szkołę Wojenną, w której później przez wiele lat wykładał. Był wybitnym teoretykiem sztuki wojennej, prawą ręką generała Tadeusza Kutrzeby, twórcą jednego z najciekawszych planów wojny Polski z Niemcami. We wrześniu 1939 roku dowodził pułkiem kawalerii. W jenieckim oflagu nawiązał dialog z Niemcami, proponując im w zamian za zaprzestanie represji wobec Polaków pomoc w "akcji pozyskania życzliwego stosunku narodu polskiego do Niemców". W kwietniu 1943 roku przewodniczył grupie polskich oficerów-jeńców wysłanych do Katynia po ujawnieniu sowieckiej zbrodni.

Po zakończeniu wojny powrócił do kraju, wstąpił do ludowego Wojska Polskiego, szybko awansował z podpułkownika na generała dywizji. Pełniąc w nim najwyższe funkcje (był m.in. zastępcą szefa Sztabu Generalnego) z jednej strony starał się, by armia zachowała narodowy charakter, z drugiej zaś był wykonawcą rozkazów komunistycznych władz. Koordynował operacje przeciwko polskiemu zbrojnemu podziemiu niepodległościowemu, akcje zmierzające do "zabezpieczenia" referendum z 30 czerwca 1946 roku oraz wyborów w styczniu 1947 roku. Opracował projekt operacji "Wisła", którą na miejscu, w Bieszczadach, dowodził. Na początku lat 50. został aresztowany wraz z grupą wyższych oficerów wywodzących się z armii II RP. W więzieniu był poddawany bardzo wymyślnym i brutalnym torturom, jednak oficerom śledczym nie udało się go złamać i zmusić do obciążenia zarzutami innych oskarżonych.

Autor książki w sposób obiektywny i wyważony, daleki od oskarżania i ferowania wyroków, stara się ukazać losy tego jednego z najzdolniejszych oficerów II Rzeczypospolitej, w którego biografii skupiły się doświadczenia pokolenia stojącego przed dramatycznymi wyzwaniami płynącymi z przegranej kampanii 1939 roku, okupacji niemieckiej, wreszcie wkroczenia sowieckich "wyzwolicieli" i zaprowadzenia komunistycznego reżimu.