Generał Brygady Aleksander Radwan-Pragłowski. Studium biograficzne

W swoim blisko osiemdziesięcioletnim życiu Aleksander Radwan-Pragłowski doświadczył bardzo wiele. Był to los wspólny całemu pokoleniu wojskowych i polityków, którzy w 1918 roku byli już dojrzałymi mężczyznami i z wielką energią oddali się budowaniu i obronie wolnej Polski.

Radwan-Pragłowski, urodzony pod zaborami w 1895 roku, zdążył jeszcze walczyć w wojsku austriackim podczas I wojny światowej. Najważniejszą część życia spędził, od jej pierwszych dni, w mundurze wolnej Rzeczypospolitej. Gdy upadła wybrał los emigranta. Tam otrzymał - symboliczny tylko - awans na generała brygady.

Wydana przez Instytut Pamięci Narodowej w serii książka Daniela Koresia pt. „Generał brygady Aleksander Radwan-Pragłowski”jest rozszerzoną wersją doktoratu autora. I pierwszą tak obszerną i wnikliwą biografią tego tak mało znanego człowieka. Szczególnie dużo miejsca i uwagi poświęca autor swojemu bohaterowi jako wojskowemu - dowódcy, sztabowcy a także teoretyka wojskowości. A także odnoszącego sukcesy jeźdźca.

Był Pragłowski jednym z najważniejszych wychowawców kilku roczników żołnierzy, wykładowcą - szczególnie sztuki operacyjnej i taktyki broni połączonych i kawalerii.

Najtrudniejszym chyba, choć czasowo bardzo krótkim, okresem w życiu Generała okazała się kampania wrześniowa, gdy był Szefem Sztabu Armii Łódź i Warszawa dowodzonych przez generała Juliusza Rómmla. Na jaką ocenę końcową zasłużył wówczas - o to trwają spory do dziś. Różnie jest oceniany wpływ Pragłowskiego na kontrowersyjne decyzje podejmowane przez Rómmla. - Odpowiedź na to pytanie jest złożona, gdyż można wyszczególnić kilka okresów między 23 marca a 28 września 1939 roku, w czasie których sztab armii znajdował się w odmiennym położeniu, i każdy z tych okresów należy oceniać osobno - pisze Daniel Koreś. I dodaje, że ciężkie zarzuty pod adresem bohatera monografii - do którego zresztą nie kryje sympatii - są poparte niepodważalnymi dowodami.

Blisko trzydzieści lat swego życia spędził Radwan- Pragłowski na emigracji, od 1948 roku w Londynie. Talenty językowe, pracowitość i przedsiębiorczość, a także okoliczności rodzinne - generał był czterokrotnie żonaty - sprawiły, że nie zaznał on tak częstego szczególnie wśród oficerów starszych stopniem emigracyjnego ubóstwa. Aktywnie uczestniczył w życiu kombatanckim, był członkiem wielu organizacji. Sporo czasu poświecił również obronie swoich racji jako sztabowca we Wrześniu. Polskę po raz pierwszy po wojnie odwiedził w połowie lat sześćdziesiątych. Nie wykluczone, że odwiedził wówczas generała Rómmla. Zmarł nagle, w pełni sił, w polskiej kawiarni w Londynie.

Książka Koresia liczy ponad pięćset stron. Szczegółowo i drobiazgowo opisuje nie tylko życie Generała, jest historią bardzo wielu jemu podobnych ludzi, zwłaszcza wojskowych, którym w różnych miejscach i okolicznościach przyszło służyć Polsce. Najlepiej, jak potrafili.