Gall Anonim

Gall Anonim był tajemniczym cudzoziemcem, który najbardziej znany jest ze spisania pierwszej polskiej kroniki, będącej bezcennym źródłem wiedzy historycznej o Polsce.

Gall Anonim - biografia

Gall Anonim urodził się w XI w., a zmarł po 1116 r. Sposób jego pisania świadczy o tym, że otrzymał staranną edukację, która dostępna była w tych czasach głównie dla szlachty i mnichów. Wszystko, co wiadomo o Gallu Anonimie, zostało wywnioskowane z treści kroniki. Jak sam się określał, był wędrowcem, pielgrzymem, a może nawet wygnańcem. Imię autora nie jest znane, dlatego przyjęło się, by nazywać go w ten sposób, sugerując jedynie miejsce możliwego pochodzenia, ówczesną Francję. Gall Anonim prawdopodobnie był mnichem, choć pojawiają się też hipotezy, że należal do duchowieństwa świeckiego lub że był kanonikiem.

Gall Anonim - tożsamość

Istnieje wiele hipotez, dotyczących pochodzenia Galla Anonima. Wiodącą jest ta, która wymienia Wenecję jako miejsce, z którego przybył kronikarz. Dowodem na to mają być liczne podobieństwa, jakie uczeni odnaleźli w dziele "Historia o translacji św. Mikołaja Wielkiego", napisanym przez anonimowego mnicha w Lido we Włoszech. Według badaczy forma w obu dziełach jest taka sama. Autor opiera się na łacińskiej prozie rytmicznej. Wspólną cechą jest również metoda przerywanej narracji, kiedy kronikarz kończy wątek lakonicznym "longum existet enarrare", czyli "długo by o tym opowiadać". Ponadto oba dzieła świadczą o szerokiej wiedzy na temat literatury starożytnej oraz głębokiej znajomości Wulgaty.

Wcześniejsza hipoteza mówiła o francuskim pochodzeniu Galla Anonima. Jej autorem był biskup Marcin Kromer, humanista. historyk i pisarz z XVI w. Kronikarz miał być mnichem z opactwa św. Idziego w St. Gilles, które miało swoją filię w Somogyvár na Węgrzech. Jak wiadomo Gall Anonim przybył do Polski właśnie stamtąd, podążając za księciem Bolesławem Krzywoustym, odbywającym pielgrzymkę pokutną.

Inne hipotezy mówią o flandryjsko-walońskim, węgierskim lub bawarskim pochodzeniu Galla Anonima.

Gall Anonim - Kronika

Kronika Galla Anonima, a właściwie "Kronika i czyny książąt czyli władców polskich" była pierwszą polską kroniką, powstałą prawdopodobnie w latach 1113-1116. Jej łacińska nazwa to
"Cronica et gesta ducum sive principum Polonorum". Najstarszy rękopis (Rękopis Zamoyjskich), jaki się zachował pochodzi z XIV w. i można go oglądać w Bibliotece Narodowej.

Nigdzie w treści nie ma imienia autora kroniki i był to zabieg świadomy, gdyż uważał on, że umieszczanie informacji o sibie będzie zbyt próżne. Pierwsze dwie księgi poświęcone są Michałowi Adwańcowi. Jedna z nich jest również dedykowana biskupowi Żyrosławowi, co jest istotną przesłanką dla historyków, która pozwoliła ocenić ramy czasowe, w jakich Gall Anonim mógł spisać kronikę.

Za pisanie dostawał zapłatę, chociaż tylko do czasu. Biskupom, którzy mu płacili, przestały podobać się fragmenty kroniki. Zapewne dlatego Gall Anonim zakończył pracę na trzeciej księdze.
Prawdopodobnie wędrował po całym kraju w towarzystwie kancelarii książęcej. Kronika była dyktowana, a więc rękopis został stworzony przez inną osobę.

Treść dzieła Galla Anonima opowiada o władcach Polski z dynastii Piastów, o ich czynach i światopoglądzie. Autor oceniał ich panowanie i emocjonalnie podchodził do ich czynów. Kryteriami były sukcesy wojenne (lub ich brak), stosunek do Kościoła i do poddanych. Lepiej zostali potraktowani wojowniczy władcy tacy jak Bolesław Chrobry, Bolesław Krzywousty i Bolesław Szczodry. Niższe noty u Galla Anonima mieli Mieszko II, Kazimierz Odnowiciel i Władysław Herman, których wojna nie była domeną.

Kronikę Galla Anonima odbiera się nie tylko w kontekście źródła historycznego, ale również jako wysokiej klasy literaturę piękną, a to ze względu na jej formę. Tekst jest rytmiczny i znajduje się w nim wiele rymów, przez co można go nawet wyśpiewywać czy recytować. We wstępach do ksiąg znajdują się pieśni.

W księdze pierwszej znajdują się opisy czynów Piasta, Siemowita, Siemomysła, Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Mieszka II, Kazimierza Odnowiciela, Bolesława Szczodrego i Władysława Hermana. Treść zwieńczona jest narodzinami Bolesława Krzywoustego.

W księdze drugiej Gall Anonim zawarł opis dzieciństwa i młodości księcia. Wspominany okres zaczął się w 1086 r. i zakończył w 1108.

Księga trzecia niestety nie została ukończona. Gall Anonim opowiada w niej o czynach Bolesława Krzywoustego w latach 1109-1114. Treść urwa się na opisie oddania Polakom grodu Nakiel. Powodem przerwania pracy mógł być konflikt rodu Adwańców z Bolesławem Krzywoustym. Gall Anonim prawdopodobnie opuścił Polskę niedługo po tym, między 1116 a 1118 r.