Franciszek Dionizy Kniaźnin

Poeta i dramatopisarz polski.

Przedstawiciel sentymentalizmu. Był nadwornym poetą Czartoryskich.

Pochodził z ubogiej rodziny szlacheckiej. W 1764 wstąpił do zakonu jezuitów, 1770 został nauczycielem w jezuickim kolegium w Warszawie. Po kasacie zakonu 1773 wrócił do stanu świeckiego. Przymusowe wyjście z klasztoru wrażliwy i nieprzystosowany do samodzielnego życia pisarz zrazu przeżył głęboko. Dopiero po latach spojrzał inaczej na czas spędzony w zakonie.

W 1775 został sekretarzem księcia A. K. Czartoryskiego oraz nauczycielem jego dzieci.

W latach 1781-83 pracował w bibliotece Załuskich. Po przeprowadzce na stałe do Puław w 1783 r. został pisarzem i poetą nadwornym. W 1792 rozpoczęła się jego choroba umysłowa, spowodowana wypadkami politycznymi ostatnich lat Rzeczpospolitej.

Początkowo poeta zajmował się jeszcze sporadycznie twórczością literacką, jednak po 1796 stracił całkowicie kontakt ze światem zewnętrznym. W 1800 przeniesiono go z Puław do Końskowoli, gdzie troskliwie opiekował się nim aż do śmierci jego przyjaciel jeszcze z warszawskich czasów F. Zabłocki.

Twórczość Kniaźnina - niejednolita artystycznie - łączyła formy klasyczne, jak oda, z poezją tzw. sentymentalną oraz realiami codziennego życia, dzięki czemu był on jednym z najwybitniejszych twórców epoki stanisławowskiej. Rozpoczął swą działalność od przekładów Horacego, tłumaczył także Anakreonta i Teokryta. Przetłumaczył również Pieśni Osjana J. Macphersona.

W 1776 ukazały się jego Bajki, wzorowane na utworach La Fontaine'a. Talent liryczny Kniaźnina objawił się w pełni w wydanym w roku 1779 dwutomowym zbiorze Erotyki. Publikacja ukazała się w subskrypcji i była rozprowadzana głównie wśród przyjaciół autora. Sam Kniaźnin po latach wyparł się tych utworów. W tej podobnej konwencji były utrzymane Wiersze z 1783.

Stopniowo w swej twórczości zaczął Kniaźnin odchodzić od ckliwego rokoka w stronę sentymentalizmu z elementami ludowymi. Wśród jego utworów znaleźć można wiele o charakterze patriotycznym, jak np._ Matka obywatelka. Podniosła odą patriotyczną jest wiersz _Do zgody. Nawet żartobliwa oda Do wąsów może uchodzić za pochwałę starego obyczaju szlacheckiego i sarmatyzmu.

Dla sceny dworskiej w Puławach napisał kilka utworów, m.in. opery: Matka Spartanka (1786) i Cyganie (1786).

W jego liryce, zwłaszcza w późniejszym okresie dochodzą do głosu nowe tony i motywy. Akcenty religijne obecne są szczególnie w Psalmach pokutnych, wierszach do Boga, w których odnajduje poeta pociechę i źródło nadziei.