Esej o duszy polskiej

Ryszard Legutko przedstawia przygnębiającą diagnozę choroby toczącej duszę polską, skażoną przez komunizm, pozbawioną korzeni i właściwych wzorców, reprezentowanych przez inteligencję wymordowaną w Katyniu i na Syberii. Zwykłym stanem polskiej duszy jest dzisiaj uległość, nie hardość, czego potwierdzeniem są zasmucające wydarzenia ostatnich kilku lat, szczególnie katastrofa smoleńska.

„Polak współczesny ma poważne kłopoty tożsamościowe, bo nie wie, co konstytuuje jego dzisiejszą rzeczywistość,co go ukształtowało, co ma chwalić, a co ganić, jakie są jego możliwości, miejsce i rola we współczesnym świecie, z czego z przeszłości powinien czerpać oraz jakie wyzwania przyszłe przed nim stoją. Od siedemdziesięciu lat Polacy są niemal wyłącznie przedmiotem, w znikomym zaś stopniu podmiotem historii. Od siedemdziesięciu lat określają się nie wobec tego, czym są, lecz czym mają się stać, przyjmując bezrefleksyjnie, że osiągnięcie tego przyszłego celu nie może się udać bez zrzucenia ciężaru przeszłości. Od siedemdziesięciu lat wyczekujemy tęsknie ponownych narodzin, by żyć życiem innym niż dotychczasowe, wreszcie wolni od dawnych urazów, kompleksów i słabości”.