Elfriede Jelinek

Pisarka i poetka austriacka. Laureatka Literackiej Nagrody Nobla w 2004 roku.

Jej ojciec o korzeniach czesko-żydowskich był chemikiem, matka noblistki pochodziła z bogatej rodziny wiedeńskich mieszczan. Elfriede wychowywała się i chodziła do szkoły właśnie w Wiedniu. Od dzieciństwa uczyła się gry na pianinie i organach, potem wstąpiła do słynnego wiedeńskiego konserwatorium. Równolegle studiowała historię sztuki na wiedeńskim uniwersytecie.

Elfriede Jelinek od wczesnej młodości pisała wiersze. Zadebiutowała zbiorkiem Lisas Schatten w 1967. Na studiach zaangażowała się w ruch lewicujących studentów. W 1970 roku ukazała się jej satyryczna powieść pt. Wir sind lockvoegel baby!. Jej następna powieść Michael. Ein Jugendbuch fuer die Infantilgesellschaft z 1972 roku została już dostrzeżona przez krytyków, a zastosowany przez pisarkę język określano jako prawdziwą lingwistyczną rewolucję w literaturze austriackiej.

Jelinek spędziła kilka lat w Berlinie i Rzymie. W latach 70. wyszła za mąż za Gottfrieda Huengsberga. W 1975 roku wydała kolejną powieść Die Liebhaberinnen, potem Die Ausgesperrten (1980), a tłumaczona w Polsce Pianistka oparta na wątkach autobiograficznych powieść, która przyniosła jej międzynarodowe uznanie, ukazała się w 1983 roku. Ta powieść została sfilmowana w 2001 roku przez austriackiego reżysera Michaela Haneke.

W Austrii Jelinek uchodzi za pisarkę mocno kontrowersyjną. Po publikacji Pianistki podniosły się głosy, że uprawia "pisarską pornografię". Po wydaniu powieści In Lust (1989), a potem Gier. Ein Unterhaltungsroman (2000), Jelinek doklejono etykietkę wojującej feministki. Twórczość Jelinek czasem trudno zaklasyfikować - elementy prozy, poezji i dramatu płynnie się w nich przenikają. W nocie biograficznej Szwedzka Akademia podkreśla m.in., że jej teksty "poruszają się między prozą a poezją, zaklęciem i hymnem, zawierają sceny teatralne i sekwencje filmowe".

Ostatnio punkt ciężkości w jej pisarstwie przenosi się z prozy do dramatu. Jej pierwsze słuchowiska radiowe powstały w latach 70. Na scenach pojawiały się takie jej sztuki jak Totenauberg, Raststaette, Wolken. Heim, Ein Sportstueck, In den Alpen, Das Werk. Akademia Szwedzka podkreśla, że w sztukach teatralnych Jelinek "sukcesywnie porzuca tradycyjne dialogi dla swego rodzaju polifonicznych monologów, które nie służą określaniu ról, lecz umożliwiają równoczesne słuchanie głosów z różnych poziomów psychiki i historii".

Jeszcze podczas studiów Jelinek angażowała się w ruch lewicujących studentów, działała m.in. w "Grupie roboczej austriackich producentów literatury". W latach 1974-1991 była członkinią Austriackiej Partii Komunistycznej. Od 1993 roku Jelinek pełni funkcję Honorowej Przewodniczącej Austriackiego Związku Dramaturgów. Mieszka w Wiedniu.