Dziennik z podziemia

Basia Temkin-Bermanowa, "pani Barbara", wychowana została w zwykłej żydowskiej rodzinie. Od 1930 była towarzyszką życia, później żoną Adolfa Bermana (dr psychologii, nauczyciel, działacz Poalej Syjon-Lewicy, prominentna postać w getcie warszawskim, członek podziemia żydowskiego po obu stronach muru i gremiów kierowniczych konspiracji polsko-żydowskiej). Począwszy od roku 1943, przez dwadzieścia kilka miesięcy aktywnie działała w żydowskim ruchu oporu. Uratowała wtedy, wraz z innymi Żydami i Polakami, życie setkom uciekinierów z gett. W przedostatnim kalendarzowym roku okupacji poczęła spisywać wydarzenia bieżące, przeplatając je wspomnieniami. Nie znała w tym czasie określenia "państwo podziemne" - synonimu struktur polskiej konspiracji. Nazwa "miasto w mieście" jest jej wynalazkiem. Bermanowa pracowała nad Dziennikiem z podziemia przez ponad dziewięć miesięcy. Po pióro i zwykły szkolny zeszyt w kratkę sięgnęła po raz pierwszy piątego stycznia 1944, po raz czterdziesty pierwszy, a zarazem ostatni -
czternastego stycznia następnego roku. Trzy dni później jej pracy położyła kres ofensywa bolszewicka. Jak pisze sama, chciała utrwalić losy ludzi tępionych i prześladowanych z okrucieństwem, jakiego nie znała historia, a także działania garstki skazańców, którzy postawili sobie zadanie uchronienia resztek narodu od zagłady, uratowanie jego honoru i przechowania dokumentów mających dać świadectwo prawdzie.