Dyplomaci Prus, Austrii i Rosji wobec Konstytucji 3 maja 1791 roku

„Prof. Henryk Kocój jest wybitnym, acz ciągle niedocenianym w pełni znawcą i badaczem okresu Sejmu Wielkiego oraz insurekcji kościuszkowskiej. Nie chcę być posądzony o gołosłowność stwierdzenia, iż Autor publikacji opartych na żmudnych badaniach dokumentów dyplomatycznych i innych źródeł dotyczących tejże właśnie epoki w dziejach naszego państwa i narodu, spoczywających w archiwach m.in. niemieckich, austriackich i francuskich, do których w większości sięgnął jako jeden z pierwszych historyków polskich, nie jest w pełni w Polsce doceniany. Podam więc jako przykład, że wiele opracowań rzucających nowe światło na europejski kontekst polityczny działań wielkich reformatorów I Rzeczypospolitej zmuszony był wydawać własnym sumptem.

Książka prof. Kocója Dyplomaci Prus, Austrii i Rosji wobec Konstytucji 3 maja 1791 roku jest w całości poświęcona perfidnej grze dyplomatycznej trzech ówczesnych mocarstw. Jej dominantę stanowią zagadnienia związane z ówczesną polityką Fryderyka Wilhelma II. Praca jest rzeczowa i ma par excellence charakter źródłowy. Autor przez kilka lat prowadził wnikliwe kwerendy w archiwach Drezna, Merseburga, Paryża i Wiednia. Jako najwybitniejszy w Polsce znawca polityki państw zaborczych wobec Polski w dobie Sejmu Czteroletniego, opierając się na olbrzymim materiale archiwalnym, przedstawia ich matactwa i rzeczywiste intencje oraz działania mające na celu zniszczenie drugiej w kolejności konstytucji na świecie. Największą zaletą tej książki jest ukazanie stosunku Prus, Austrii i Rosji do polskiej ustawy zasadniczej jako potencjalnego zagrożenia dla tych absolutystycznych monarchii, nie z perspektywy Warszawy, lecz przede wszystkim Berlina”.

Seweryn A. Wisłocki
Na uwagę zasługuje zamieszczone w niniejszej publikacji, dokonane przez Mieczysława Kocója tłumaczenie pracy wybitnego historyka saskiego Theodora Flathego pt. O rokowaniach saskich w sprawie objęcia tronu przez Fryderyka Augusta III i tajnej misji Essena. Oczywiście autor rozprawki uwzględnił dalekosiężną politykę saską, która nie doceniała głównych założeń politycznych Sejmu Wielkiego, lecz dbała o interesy Prus, Austrii i Rosji.