"Brzemię odpowiedzialności" - historyk Tony Judt o wieku XX we Francji

Ukazała się książka amerykańsko-brytyjskiego historyka Tony'ego Judta "Brzemię odpowiedzialności. Blum, Camus, Aron i francuski wiek dwudziesty". Na wybranych przykładach autor zastanawia się nad rolą intelektualistów w życiu publicznym społeczeństwa.

Książka składa się z trzech obszernych esejów poświęconych życiu i myśli Alberta Camusa, Leona Bluma i Raymonda Arona - wiodących francuskich intelektualistów przełomu lat 50. i 60. Wszyscy trzej aktywnie włączali się w życie swojej epoki krytycznie, bez oglądania się na polityczne tendencje, nie występując w roli apologetów.

"W wieku XX trzema najszerzej rozpoznawanymi symptomami wewnętrznej dezintegracji Francji były niekończące się spory toczone pomiędzy obozami politycznymi lewicy i prawicy oraz wewnątrz każdego z nich; reżim Vichy i jego negatywny, trwający przez kolejne dekady wpływ na narodowe morale oraz chroniczna niestabilność instytucji politycznych (...) W ciągu 40 lat oddzielających zakończenie I wojny światowej od wojny algierskiej Francja miała cztery różne reżimy konstytucyjne, zaczynając od republiki parlamentarnej, a kończąc na autorytarnej gerontokracji; w ramach trzeciego spośród owych reżimów, w okresie Czwartej Republiki, na każde sześć miesięcy jej krótkotrwałego, czternastoletniego istnienia przypadał średnio jeden rząd" - opisuje Judt polityczny krajobraz Francji, w której przyszło działać Camusowi, Aronowi i Blumowi.

"Wszystkie te symptomy czegoś, co obserwatorzy i historycy nazwali +chorobą francuską+, wynikały bezpośrednio ze sporów wokół pojmowania przeszłości w ogóle, zaś dziedzictwa rewolucji francuskiej w szczególności" - podkreśla historyk. "Historię intelektualnego wymiaru życia publicznego konstytuowały okoliczności, w których to właśnie pisarze, nauczyciele narodu i jego myśliciele musieli wybierać obozy, opowiadając się po jednej lub drugiej stronie w czasie wielkich konfliktów narodowych" - pisze.

"Opowiadania się za Dreyfusem czy przeciw niemu; przystąpienie do międzynarodówki socjalistycznej czy do konsekwentnych nacjonalistów w latach poprzedzających I wojnę światową; dołączenie do faszystów czy też do antyfaszystów w latach 30.; do ruchu oporu czy do kolaborantów w czasie okupacji; wybór między komunizmem a +kapitalizmem+, Wschodem a Zachodem podczas zimnej wojny; sprzyjanie dekolonizacji czy obrona imperium (...) - oto kategorie, w jakich intelektualiści definiowali samych siebie, przyczyniając się do zdefiniowania i ożywienia debaty publicznej we Francji przez większą część minionego stulecia" - wylicza.

Judt przygląda się trzem wybitnym postaciom francuskiego świata intelektualnego: Leonowi Blumowi - przywódcy Francuskiej Partii Socjalistycznej w okresie międzywojennym i trzykrotnemu premierowi Francji (w latach 1936-37, 1938 i 1946-47), Raymondowi Aronowi - jednemu z najważniejszych myślicieli politycznych XX. wieku, autorowi m.in. "Opium intelektualistów" czy "Democratie et totalitarisme", a także Albertowi Camusowi, jednemu z najsłynniejszych współczesnych pisarzy, filozofów i dramaturgów; autorowi "Dżumy", "Obcego" i "Upadku" - laureatowi literackiej Nagrody Nobla z 1957 r.

Tony Judt (1948-2010) to amerykański historyk i eseista, specjalizujący się w historii Francji i Europy Środkowej. Publikował na łamach m.in. "The New Republic" i "New York Review of Books". Jest autorem m.in. "Powojnia", historycznej syntezy najnowszej historii Europy, wyboru tekstów "Zapomniany wiek dwudziesty" czy kontrowersyjnej książki "Historia niedokończona. Francuscy intelektualiści 1944-1956".

Książka "Brzemię odpowiedzialności. Blum, Camus, Aron i francuski wiek dwudziesty" Tony'ego Judta ukazała się w Serii Historycznej wydawnictwa Krytyki Politycznej.