Andriej Tarkowski

Andriej Tarkowski (04.04.1932r – 29.12.1986r) uważany jest za jednego z największych twórców w historii kina. Tarkowski pochodzi z Rosji i poza reżyserowaniem pisał scenariusze, a nawet występował jako aktor. Za swoje filmy zdobył liczne nagrody m.in. BAFTA, podczas Festiwalu w Wenecji czy słynnego Festiwalu w Cannes. Ponadto do inspiracji kinem Andrieja Tarkowskiego przyznają się tacy twórcy jak Lars Von Trier, Wim Wenders, Ingmar Bergman czy Krzysztof Kieślowski.

Andriej Tarkowski – życiorys

Andriej Tarkowski urodził się w małym radzieckim miasteczku Zawrażje, które obecnie leży na terenie obwodu kostromskiego w Rosji. Przyszły reżyser dorastał w inteligenckiej rodzinie, jego ojciec Arsienij Tarkowski był znanym poetą i tłumaczem, a matka Maria Iwanowna (panieńskie nazwisko Wiszniakowa), choć była wykształcona, zajmowała się głównie domem. Andriej Tarkowski miał również młodszą o trzy lata siostrę Marinę, po której urodzinach Tarkowscy szybko przenieśli się do Moskwy. Kiedy mały Andriej miał 4 lata, ojciec Arsienij zostawił rodzinę, a matka zabrała dzieci do babci mieszkającej we wsi Juriewo, gdzie młody Tarkowski poszedł do szkoły. Po zakończeniu przez syna szkoły podstawowej w 1944 roku Maria Iwanowna zdecydowała się na powrót do Moskwy, gdzie Andriej i Marina mieliby większe możliwości rozwoju. Będąc w Moskwie, Andriej Tarkowski poszedł do liceum, a także do szkoły plastycznej i muzycznej, gdzie rozwijał swoje pasje przez najbliższe siedem lat. To właśnie w tym okresie zaprzyjaźnił się z poetą Adriejem Wozniesienskim, który pomógł Tarkowskiemu, w trudnym okresie, kiedy ten zachorował na gruźlicę w 1946 roku. Po powrocie do zdrowia Andriej Tarkowski został studentem arabistyki, którą ostatecznie przerwał w 1955 roku. Powrót do nauki nastąpił niecały rok później, kiedy za namową matki Andriej Tarkowski zdecydował się wziąć udział w praktykach geologicznych ''Nigrizłoto'' organizowanych przez Kirgiski Instytut Złota na Syberii. Dzięki temu doświadczeniu Andriej Tarkowski przez kilkanaście miesięcy zbierał próbki dla instytutu, obcując głównie z naturą, co jak mówił w późniejszych latach wielokrotnie inspirowało go podczas tworzenia kolejnych filmów. Po powrocie z wyprawy w 1956 roku Andriej Tarkowski nie miał już wątpliwości z czym chciałby związać swoją przyszłość, dlatego niemal od razu rozpoczął naukę na Wydziale Reżyserii Wszechrosyjskiego Państwowego Uniwersytetu Kinematografii w klasie Michaiła Romma. Pierwszym sukcesem młodego adepta reżyserii była studencka etiuda pt. ''Zabójcy'', którą nakręcił razem z Aleksandrem Gordonem i Mariką Beiku inspirując się twórczością Ernesta Hemingwaya (Andriej Tarkowski zagrał w niej również jako aktor). Kolejnym sukcesem była praca dyplomowa Andrieja Tarkowskiego pt. ''Walec i skrzypce'', którą ukończył w 1960 roku razem z innym znanym rosyjskim reżyserem Andriejem Michałkowem-Konczałowskim. Obraz doceniony został w Nowym Jorku podczas w festiwalu filmów studenckich, a w Polsce można go było zobaczyć pod nazwą ''Mały marzyciel''. Warto dodać, że był to pierwszy film Andrieja Tarkowskiego, w którym reżyser sięgnął po wykorzystywane później wielokrotnie tematy takie jak natura czy metafizyka. W kolejnym etapie, na początku lat 60 Andriej Tarkowski postanowił odpocząć od intensywnej pracy i więcej uwagi poświęcić rodzinie, co zaowocowało pierwszym małżeństwem reżysera z Irmą Rausz, które przetrwało jednak tylko trzy lata. Wówczas Tarkowski potraktował to niepowodzenie jako znak, że reżyseria jest tą właściwą drogą i już w 1962 roku nakręcił swój pierwszy pełnometrażowy debiut zatytułowany ''Dzieciństwo Iwana'' – nawiązując w nim do opowiadania Władimira Bogomołowa o losach dziecka zwiadowcy podczas II wojny światowej. Debiut został bardzo dobrze przyjęty przez krytykę w dniu premiery, co potwierdziło przyznanie twórcy głównej nagrody (Złoty Lew) na Festiwalu Filmowym w Wenecji. Po pierwszym sukcesie Andriej Tarkowski od razu zabrał się do pracy nad kolejnym filmem, który w rezultacie okazał się najbardziej kontrowersyjnym w kinematografii artysty. Chodzi o głośny ''Andrzej Rublow'', w którym reżyser opowiedział historię słynnego projektanta ikon z okresu średniowiecza. Kiedy w 1965 roku zaprezentowano komisji świeżo skończony film, wydano nakaz cenzury i obraz nie mógł trafić do większego grona odbiorców. Mimo to w niedługim czasie ''Dzieciństwo Iwana'' zostało docenione na Zachodzie, gdzie film zdobył nagrodę Francuskiej Krytyki Filmowej oraz wyróżnienie podczas kolejnej edycji Festiwalu w Cannes.
U schyłku życia, w 1982 roku Andriej Tarkowski zdecydował się opuścić Związek Radziecki i resztę życia spędzić we Włoszech. Dzięki temu zainspirowany nowym otoczeniem wyreżyserował aż dwa obrazy, których premiery odbyły się w tym samym 1983 roku. Pierwszym filmem był zatytułowany ''Nostalgia'', który opowiadał o emocjach emigranta podczas rozłąki z ukochanym krajem, natomiast drugi ''Czas podróży'' został zrealizowany razem z Tonino Guerrą i opowiadał o pracy Andrieja Tarkowskiego właśnie nad wspomnianą ''Nostalgią''. Oba filmy tak bardzo spodobały się krytykom, że Andriej Tarkowski otrzymał za nie prestiżową nagrodę FIPRESCI przyznawaną przez Międzynarodową Federację Krytyków Filmowych oraz kolejną nagrodę na Festiwalu w Cannes (1986). Potężny sukces obu obrazów Andriej Tarkowski odebrał jako dobry omen do zostania we Włoszech co ogłosił w 1984 roku. Pomimo wcześniejszych zapowiedzi ostatni film w swojej kinematografii Andriej Tarkowski stworzył w Szwecji. W 1986 roku nakręcił ''Ofiarowanie'', które zdeklasowało pozostałe filmy w tamtym roku. Dzieło Andrija Tarkowskiego zdobyło trzy nagrody w Cannes, nagrodę BAFTA, FIPRESCI oraz nagrodę Jury Ekumenicznego. Po tym wydarzeniu Andriej Tarkowski wycofał się z reżyserii i zgodnie z ostatnią wolą do końca swoich dni mieszkał w Paryżu, gdzie zmarł w 1986 roku na raka płuc. Pogrzeb Andrieja Tarkowskiego odbył się na słynnym cmentarzu emigrantów z Rosji w Sainte-Genevieve-des-Boi

Andriej Tarkowski – filmy

Andriej Tarkowski nakręcił ponad 10 filmów, z których do najsłynniejszych należą ''Solaris'', czyli adaptacja prozy Stanisława Lema oraz ''Zwierciadło'', w którym opowiedział o swoim życiu, a podczas seansu usłyszeć można cytowane przez reżysera wiersze jego ojca – Arsenija Tarkowskiego. Poza pracą reżysera Andriej Tarkowski był również scenarzystą, napisał scenariusze do większości nakręconych przez siebie filmów (np. Solaris, Andriej Rublow, Zwierciadło, Nostalgia, Ofiarowanie).

Andriej Tarkowski – książki

Andriej Tarkowski jest również autorem książek, w których skupia się na tematach związanych z historią kina i produkcją filmową. Najpopularniejszą w Polsce książką Andrieja Tarkowskiego jest ''Czas utrwalony'' (Wydawnictwo Świat Literacki), w której słynny reżyser przedstawiając własne poglądy odnośnie metod pracy i wizji reżyserowania pozwala lepiej zrozumieć swoje filmy.