24 lutego 1833 roku przedstawieniem „Cyrulik sewilski” Gioacchina Rossiniego zainaugurowano w Warszawie działalność Teatru Wielkiego. W tym roku mija 175 lat od tego wydarzenia.
Operę przeniósł na grunt polski królewicz Władysław Waza zaledwie w 20 lat po jej narodzinach we Florencji. W 1628 roku zaprosił on do Warszawy pierwszą włoską trupę operową. Po wstąpieniu na tron w 1632 roku Władysław IV urządził w Zamku Królewskim salę teatralną, w której zainicjował regularne przedstawienia operowe włoskiego zespołu pod dyrekcją Marca Scacchiego.
Prezentacje operowe wspierali później także królowie Jan III Sobieski, August II Mocny i August III, który doprowadził do wzniesienia w Warszawie pierwszego budynku operowego, tzw. Opernhausu. Prawdziwy rozkwit opery, teatru i baletu w Polsce przypada jednak na lata panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764-1795).
Od 1774 roku warszawskie przedstawienia operowe, teatralne i baletowe odbywały się w Pałacu Radziwiłłowskim na Krakowskim Przedmieściu (obecny Pałac Prezydencki). Tam 11 lipca 1778 roku miała miejsce premiera pierwszej polskiej opery w wykonaniu polskich aktorów. Była nią „Nędza uszczęśliwiona” Macieja Kamieńskiego z librettem Wojciecha Bogusławskiego wg komedii Franciszka Bohomolca . Tak narodziła się polska Opera Narodowa.
W latach 1779-1833 przedstawienia grane były przy pl. Krasińskich w nowym budynku teatralnym, nazwanym z czasem Teatrem Narodowym. Na tej scenie rozwinął swoją twórczość znakomity aktor, śpiewak, reżyser i dramaturg, ojciec teatru narodowego Wojciech Bogusławski. Tu również, w 1785 roku rozpoczął działalność polski zespół Tancerzy Jego Królewskiej Mości pod kierunkiem baletmistrzów Francois Gabriela Le Doux z Paryża i Daniela Curza z Wenecji. Balet warszawski osiągnął wkrótce europejską renomę.
Budowa gmachu stołecznego Teatru Wielkiego trwała w latach 1825-1833 według projektu włoskiego architekta Antonia Corazziego z Livorno. Miał on stać się siedzibą działających już wcześniej w Warszawie zespołów narodowej opery, baletu i dramatu. Pierwsze przedstawienie w Teatrze Wielkim odbyło się 24 lutego 1833 roku, a był nim „Cyrulik sewilski” Gioacchina Rossiniego.
Gmach Teatru był kilkakrotnie przebudowywany. W okresie zaborów (1795-1918) spełniał znaczącą rolę kulturalną i polityczną. Wystawiano w nim utwory polskich kompozytorów i choreografów. Tu odbyły się m.in. prapremiery dwóch wybitnych dzieł operowych Stanisława Moniuszki: pełnej wersji „Halki” (1858) i „Strasznego dworu” (1865). Tu również włoski choreograf Virgilius Calori zrealizował „Pana Twardowskiego” (1874), który najpierw w opracowaniu muzycznym Adolfa Sonnenfelda, a później Ludomira Różyckiego, na długie lata zdominował narodowy repertuar baletowy.
Pokazywano tu opery Władysława Żeleńskiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Karola Szymanowskiego i innych kompozytorów polskich, a także widowiska baletowe Romana Turczynowicza, Piotra Zajlicha, Feliksa Parnella i innych polskich choreografów.
Grane były tam również najważniejsze pozycje światowego repertuaru operowego i baletowego, w których występowali wybitni śpiewacy i tancerze polscy i zagraniczni.
Podczas oblężenia Warszawy w 1939 roku Teatr Wielki został zbombardowany i uległ niemal całkowitemu zniszczeniu. Pozostała jedynie oryginalna klasycystyczna fasada gmachu. W okresie Powstania Warszawskiego we wnętrzu spalonego teatru hitlerowcy rozstrzeliwali ludność cywilną, co upamiętnia tablica wmurowana po wojnie z prawej strony głównego portyku.
W latach 1945-1965 zespół działał na innych scenach, a gmach teatru był odbudowywany z gruzów i rozbudowywany według projektu Bohdana Pniewskiego, pod kierunkiem Arnolda Szyfmana. Uroczysty koncert inaugurujący działalność teatru po odbudowie odbył się 19 listopada 1965 roku. Po ponownym otwarciu Teatr Wielki stał się jednym z najokazalszych budynków teatralnych w Europie.
Obecnie Opera Narodowa wystawia dzieła kompozytorów polskich: od Karola Kurpińskiego i Stanisława Moniuszki po Krzysztofa Pendereckiego i światowych: m.in. Ludwiga van Beethovena, Piotra Czajkowskiego, Wolfganga Amadeusza Mozarta czy Giacomo Pucciniego. Z warszawskim zespołem baletowym współpracowało także wielu znanych choreografów polskich, jak Leon Wójcikowski czy Stanisław Miszczyk i zagranicznych m.in. Alicia Alonso czy Maurice Bejart.
Według planów Antonia Corazziego, przekazanych do realizacji w 1825 roku, fasadę Teatru Wielkiego zdobić miała triumfalna rzeźba opiekuna sztuk Apollina, kierującego czterokonnym rydwanem. Wybuch i upadek Powstania Listopadowego uniemożliwił realizację tego zamysłu. Rosjanie nie pozwolili na zwieńczenie gmachu rzeźbą, aby w ten sposób umniejszyć godność nowej siedziby sceny narodowej. Obszerny piedestał u szczytu głównej fasady gmachu Teatru Wielkiego pozostał pusty przez blisko dwa stulecia.
Dopiero po 1989 roku fasadę Teatru Wielkiego zwieńczyła zaplanowana przed laty kompozycja rzeźbiarska. Autorami nowego, współczesnego projektu Kwadrygi byli profesorowie warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych: rektor Adam Myjak i dziekan Wydziału Rzeźby, Antoni Janusz Pastwa. Odsłonięcia rzeźby dokonał prezydent Aleksander Kwaśniewski 3 maja 2002 roku w dniu święta Konstytucji.
Teatr Wielki posiada obecnie scenę główną w Sali im. Stanisława Moniuszki z widownią na ponad 1,8 tys. miejsc i scenę kameralną z widownią na blisko 250 miejsc w Sali Emila Młynarskiego. Na pierwszym piętrze od frontu, w dawnych Salach Redutowych, mieści się jedyne w Polsce Muzeum Teatralne. Przed gmachem stoją dwa pomniki dłuta Jana Szczepkowskiego: ojca teatru narodowego Wojciecha Bogusławskiego i twórcy opery narodowej Stanisława Moniuszki.