Reformacja, kontrreformacja, tolerancja

Ferment wewnętrzny, nurtujący od dawna katolicyzm, doprowadził w XVI stuleciu do powstania niezależnych od papiestwa organizacji kościelnych.
W wielu krajach Europy, przy poparciu władz kościelnych, założono wrogie Rzymowi Kościoły reformacyjne. W Polsce ruch reformacyjny bardziej przyczynił się do zdynamizowania przemian kulturowych niż do rozkwitu życia religijnego. Był raczej "wielka przygodą intelektualną" niż poszukiwaniem "szczerego słowa Bożego".