Pan śmiertelny

W Panu śmiertelnym Andrzej Żuławski fragmenty autobiografii splata z wątkami biografii dwóch ważnych dla niego mężczyzn: Marszałka (Piłsudskiego) i Pułkownika (Hemingwaya).

Autor poszukuje wspólnej dla swoich bohaterów i siebie samego przestrzeni zdarzeń i emocji tym zdarzeniom towarzyszących. Nienahalnie ją znajduje, opisując analogiczne, a zarazem przecież bardzo specyficzne dla każdego z wymienionej trójki obsesje, relacje z kobietami, podróże, ich stosunek do własnego kraju, współobywateli, wartości...

Przede wszystkim zajmuje Żuławskiego reakcja bohaterów jego książki na przemijanie, starość i związane z nią pożądanie młodości, powolne albo radykalne usuwanie się z publicznego życia.

Weryfikuje tym samym Żuławski własne na ten temat odczucia i poglądy. Pan śmiertelny, przy całej charakterystycznej dla jego autora bezkompromisowości opisywanych wydarzeń i ludzkich zachowań, jest najłagodniejszą i najbardziej pogodzoną z tym, co nieuniknione - starzeniem się, samotnością, zależnością od fizjologii, smutkiem - książką Żuławskiego.