Obrona Łużyna

„Bohater tej powieści niewątpliwie zasługuje na głębokie zainteresowanie psychiatry, jednak tylko bardzo przenikliwego psychiatry, o bardzo szerokich zainteresowaniach" napisał w przedmowie do paryskiego wydania tej książki (1930) znakomity rosyjski krytyk owej epoki Gieorgij Adamowicz, też emigrant.

Lunatyczne dzieciństwo tak jak młodość i dorosłość tytułowego Łużyna są w swych reakcjach na świat niepojęte nawet dla najbliższych - pełne nieodczytanych szyfrów i tajemnic.

Łużyn od pewnego dnia swego życia ożywa naprawdę tylko w szachach nad szachownicą prawdziwą albo wyobrażoną. W szachach jest geniuszem, w życiu nikim. N. - sam znawca szachów (autor szachowych zadań) mistrzowsko prowadzi linię zderzenia ociężałej, nieważnej codzienności z lotnością szachowych natchnień, z cudowną wielkością ich złożonych kombinacji, z ich logiką prowadzącą w nieprzychylnym życiu do tragicznego rozstrzygnięcia.