Wprowadzając 17 września jednostki Armii Czerwonej na terytorium Polski kierownictwo stalinowskie pogwałciło polsko-sowiecki traktat pokojowy - oceniła rosyjska uczona Natalia Lebiediewa w książce _Kryzys 1939 roku w interpretacjach polskich i rosyjskich historyków_.
Publikacja, wydana przez Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM), trafiła właśnie do sprzedaży. Jej redaktorami są dyrektor PISM dr Sławomir Dębski i rosyjski profesor Michaił Narinski, szef Katedry Stosunków Międzynarodowych i Polityki Zagranicznej Rosji w Moskiewskim Państwowym Uniwersytecie Stosunków Międzynarodowych.
Natalia Lebiediewa to historyk należąca do Rosyjskiej Akademii Nauk.
- Profesjonalne i chłodne podejście do trudnych problemów wspólnej historii - tak Dębski określił książkę na poniedziałkowej konferencji prasowej w Warszawie.
- Zaprosiliśmy do tego projektu czołowych polskich i rosyjskich historyków. Postanowiliśmy zestawić ich głosy - powiedział.
- Naszym zadaniem nie było poszukiwanie kompromisów w interpretacjach - zastrzegł dyrektor PISM.
- Chodziło o to, by przybliżyć czytelnikowi różne punkty widzenia poszczególnych historyków z obu krajów, dotyczące tych samych wydarzeń - tłumaczył, wyrażając nadzieję, że publikacja będzie sprzyjała pozbawionej emocji dyskusji na temat przeszłości.
Narinski poinformował, że książka - opublikowana na razie w języku polskim - do końca 2009 r. powinna zostać wydana także w tłumaczeniu na język rosyjski.
- Mam nadzieję, że pozwoli ona rozwiać mity i fałszywe poglądy na temat wspólnej historii, funkcjonujące w polskim i rosyjskim społeczeństwie - powiedział rosyjski historyk.
Te rozdziały, które napisali historycy polscy, uznał za bardzo ciekawe, pozwalające poznać czytelnikowi w Rosji spojrzenie z Warszawy, odmienne od spojrzenia z Moskwy.
Książka Kryzys 1939 roku... jest - jak informuje jej wydawca - próbą odpowiedzi na niesłabnące i w Polsce, i w Rosji zainteresowanie przyczynami wybuchu II wojny światowej. Jej polscy autorzy to m.in.: Mariusz Wołos - stały przedstawiciel PAN przy Rosyjskiej Akademii Nauk, profesor Instytutu Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, oraz Jacek Tebinka, profesor w Zakładzie Historii Najnowszej i Myśli Politycznej XIX i XX wieku Instytutu Politologii Uniwersytetu Gdańskiego.
Wśród autorów rosyjskich znaleźli się: Natalia Lebiediewa, kierowniczka centrum publikacji dokumentów dotyczących historii XX wieku w Instytucie Historii Powszechnej Rosyjskiej Akademii Nauk, Siergiej Słucz z Instytutu Słowianoznawstwa Rosyjskiej Akademii Nauk, będący jednym z najwybitniejszych rosyjskich znawców problematyki stosunków niemiecko-sowieckich oraz Władisław Smirnow, profesor na Wydziale Historycznym Państwowego Uniwersytetu Moskiewskiego im. Łomonosowa.
Tematy rozdziałów to m.in.: Układ monachijski i pakt Ribbentrop-Mołotow siedemdziesiąt lat później - problemy, interpretacje, Niemiecka polityka zagraniczna w przededniu II wojny światowej oraz Polityka III Rzeszy i Związku Sowieckiego wobec Polski w okresie od października 1938 r. do sierpnia 1939 r..
We fragmentach opracowanych przez historyków rosyjskich przeczytać można m.in.: „Wprowadzając o świcie 17 września, bez wypowiedzenia wojny, jednostki Armii Czerwonej na terytorium Polski i sankcjonując działania bojowe przeciwko jej siłom zbrojnym, kierownictwo stalinowskie pogwałciło polsko-sowiecki traktat pokojowy zawarty 18 marca 1921 r. w Rydze”, że „głównymi metodami sprawowania władzy (przez organy sowieckie) na (okupowanych polskich terytoriach) stały się terror i masowe deportacje” (Lebiediewa) oraz że „możliwie maksymalne pogorszenie stosunków polsko-niemieckich miało stworzyć fundament zbliżenia ZSRR z Trzecią Rzeszą, przede wszystkim kosztem Polski”, a „u podstaw tego scenariusza legło niepozbawione słuszności przekonanie Stalina, że w przededniu konfliktu z Zachodem Hitlerowi są potrzebne na Wschodzie spokojne tyły” (Słucz).