Kazania sejmowe i wzywanie do pokuty

Niewiele jest w literaturze polskiej utworów, które tak zrosły się z przełomowymi momentami Rzeczpospolitej jak Kazania sejmowe Piotra Skargi (1536-1612). Nie zauważone bowiem zupełnie przez współczesnych teksty królewskiego kaznodziei Zygmunta III Wazy, wydane po raz pierwszy w 1597 roku w tomie Kazań na niedziele i święta, a powtórzone w 1600 i 1610 roku w równie obszernych zbiorach kazań świątecznych i przygodnych, zapomniane następnie całkowicie przez potomnych, zostały wydobyte i opublikowane po raz pierwszy w osobnym wydaniu dopiero w roku 1792.

(...) Każda klęska narodowa czy osobista rodzi zapotrzebowanie na różnego rodzaju przepowiednie. Pokarmu tego łaknęło również społeczeństwo polskie pozbawione niepodległości, zaś wybór do tego celu tekstu Kazań sejmowych okazał się wyjątkowo trafny. Uciskany naród potrzebował proroków tłumaczących przyczyny klęski i ukazujących perspektywy pomyślnej przyszłości.

(...) Jak każde wybitne dzieło literackie, tak też i Kazania sejmowe są utworem ponadhistorycznym, ponadczasowym. Stwierdzenie to nie kłóci się z faktem, że utwór Skargi, pomimo trzech wydań za życia autora, nie został zauważony przez współczesnych, następnie zupełnie zapomniany, ożywiony wreszcie w zupełnie odmiennej sytuacji społecznej i politycznej - pod zaborami.

Kazania sejmowe przetrwały także legendę ich autora i uzyskały niekwestionowane miejsce w dziejach literatury polskiej. Są również obecne we współczesnych podręcznikach szkolnych jako przykładowa literatura z okresu "złotego wieku" prozy polskiej, będąca do dziś niedościgłym wzorem prostej, jasnej i zarazem wzniosłej polszczyzny.
[fragmenty wstępu Mirosława Korolki]