Eliza Orzeszkowa
Polska pisarka, publicystka. Jedna z najwybitniejszych polskich powieściopisarek, szczególnie w okresie pozytywizmu.
Pochodziła z zamożnej szlacheckiej rodziny. W latach 1852-1857 uczyła się na pensji sióstr Sakramentek w Warszawie. Po poślubieniu P. Orzeszki zamieszkała w jego majątku - Ludwinowie pod Kobryniem, gdzie była działaczką oświatową wśród ludu.
Brała udział w powstaniu styczniowym, m.in. ukrywając w swym domu ostatniego dyktatora R. Traugutta. W 1856 roku wróciła do rodzinnego domu w Miłkowszczyźnie, po zesłaniu męża w głąb Rosji. W 1869 roku po unieważnieniu małżeństwa zamieszkała w Grodnie . W latach 1879-1882 współwłaścicielka firmy wydawniczej w Wilnie. Od 1882 roku przez 5 lat internowana w Grodnie. W 1894 roku wstąpiła w związek małżeński z S. Nahorskim, z którym była związana ok. 30 lat. Otrzymała szereg wyróżnień, kandydowała do Nagrody Nobla (ostatecznie przyznano ją Sienkiewiczowi). Cieszyła się wielkim szacunkiem społecznym.
W latach 1866-1876 stała się gorącą zwolenniczką pozytywizmu, pozostając głównie pod wpływem H.Th. Buckle'a i H. Spencera. W artykułach programowych, np. Listach o literaturze (Niwa 1873) prezentowała stanowisko antyromantyczne, domagając się od literatury realizmu i odpowiedzialności za los społeczeństwa. Debiutowała jako prozaik 1866, publikując m.in. opowiadania i powieści tendencyjne, jak: Pan Graba (1872), Marta (1873), Eli Makower (1875). Lata 1877-1891 uważane są za okres dojrzałej twórczości Orzeszkowej.
Ukazały się wtedy m.in. tak znane utwory, jak: powieści Meir Ezofowicz tom 1-2 (1878), Dziurdziowie (Ateneum 1885, wydanie książkowe 1888), Nad Niemnem (1888), Cham (1888), Bene nati (1891) oraz zbiory nowel: Z różnych sfer tom 1-3 (1879-1882), W zimowy wieczór (1888), a także rozprawy: Patriotyzm i kosmopolityzm (1880), O Żydach i kwestii żydowskiej (1882).
W okresie tym pisarka poszerzyła swoje zainteresowania społeczne, pogłębiając obserwację obyczajową i psychologiczną. Lata od 1892 do śmierci zaznaczyły się porzuceniem radykalizmu społeczno-ideowego (m.in. ateizmu i antyklerykalizmu), skupieniem się na życiu wewnętrznym jednostek, m.in. pod wpływem modernizmu, choć atakowała młodopolskich dekadentów, np. w opowiadaniach Melancholicy (1896) i Ad astra - Dwugłos (1904, wespół z T. Garbowskim). Powracała często w swojej twórczości do powstania styczniowego, np. w tomie opowiadań Gloria victis (1910).
Zmarła w maju 1910 roku, po ciężkiej chorobie serca. Pochowana została w Grodnie.
Miejsce urodzenia | Milkowszczyzna,obwód grodzieński,Królestwo Polskie |
Bibliografia |
Podziel się opinią
Komentarze