Sherry Jones: trzeba odważnie przeciwstawiać się ograniczaniu wolności słowa
Zarzucono mi bluźnierstwo, pojawiły się groźby i wyroki śmierci. Szanuję islam i nie winię większości muzułmanów za agresję ekstremistów – mówi Sherry Jones , autorka powieści Klejnot Medyny , w wywiadzie dla Wirtualnej Polski. * WP: * Pani powieść Klejnot Medyny została oskarżona o obrażanie islamu. Jakie argumenty zostały przywołane na poparcie tej tezy?
* Sherry Jones*: Książka została określona jako ‘pornograficzna’ przez profesor uniwersytetu i niektórzy muzułmanie uwierzyli jej bez czytania mojej powieści. Zarzucono mi bluźnierstwo, pojawiły się groźby i wyroki śmierci. Jednakże w krajach, gdzie powieść się ukazała, czytelnicy mówią, że jest ona pełna szacunku dla islamu.
WP: * W wywiadach mówiła Pani, że temat Klejnotu Medyny pojawił się jako efekt zainteresowania islamem po atakach z 11. września. Co dziś – po serii pogróżek, zamachu na brytyjskiego wydawcę – myśli Pani o islamie?*
* Sherry Jones*: Nie winię większości muzułmanów za agresję ekstremistów, którzy są mniejszością. Szanuję islam tak, jak szanuję każdą inną religię.
WP: * Czy ciągle doświadcza Pani kłopotów z powodu książki?*
* Sherry Jones*: Tak! Nie jestem w stanie znaleźć żadnego wydawcy czy dystrybutora Klejnotu Medyny , lub dalszej części utworu The Sword of Medina (Miecza Medyny), w Wielkiej Brytanii i krajach Wspólnoty Brytyjskiej, w tym w Indiach. Powodem jest strach przed ekstremistami. Jednak wiem, że w tych krajach książka będzie dostępna.
WP: * Denise Spellberg z University of Texas określiła Pani powieść jako pornograficzną. Znalazłam dwie sceny, które czytelnicy mogą uznać za trudne: scena nocy poślubnej, która rozegrała się między może 10-letnią dziewczynką i jej starym mężem oraz plan wroga ojca Aiszy, by zgwałcić 6-letnią wówczas dziewczynkę. Czy można powiedzieć, że oskarżenia o pornografię są próbą zamknięcia ust tym, którzy mówią w tym wypadku o nieakceptowanych zachowaniach seksualnych i otwarcie nazywają je pedofilią?*
* Sherry Jones*: W Klejnocie Medyny pojawiają się sceny erotyczne, ale nie są one pornografią. Zgadza się, oskarżenia o obrazę islamu mają prowadzić do zmiany tego, co jest na jego temat mówione lub całkowitego uciszenia.
Małżeństwa z młodymi dziewczynkami nie są typowe tylko dla kultury muzułmańskiej. Pojawiały się już wcześniej, zostały udokumentowane w literaturze, np. w Opowieści o księciu Genjim, tekście opublikowanym w Japonii w X wieku. Działo się to również w Europie. Musimy mówić o tych praktykach, pokazywać, dlaczego były niewłaściwe, musimy stale być uważni w sprawie praw kobiet i praw dzieci. Jak mówił hiszpańsko-amerykański poeta George Santayana: „Ci, którzy nie pamiętają przeszłości są skazani na jej powtarzanie.”
WP: * Pani amerykański wydawca Random House wycofał się z wydania powieści bojąc się gniewu muzułmanów. Jak to się dzieje, że religia, która nie jest produktem kultury Zachodu narzuca jej swoje wartości?*
* Sherry Jones*: Dobre pytanie! W zasadzie przed publikacją powieści nie było żadnych gróźb, ale ostrzeżenia, że mogą się pojawić. Random House kierował się lękiem: w stosunku do wydawnictwa nie pojawiły się żadne naciski, wydawnictwo samo się ocenzurowało.
WP: * Wolność słowa dla muzułmanów kończy się, gdy zaczynamy mówić o Mahomecie i islamie. Holenderski reżyser Theo van Gogh został zamordowany tylko dlatego, że przygotowywał film o przemocy wobec kobiet w kulturze islamskiej; Pani otrzymała groźby, Pani wydawca również. Czy sądzi Pani, że powinniśmy się obawiać islamu i przemyśleć zachodnią tolerancję i otwartość? Czy uważa Pani, że dziś tak bardzo boimy się oskarżenia o rasizm, bycie uprzedzonym, nietolerancję, że jesteśmy gotowi zrezygnować z ważnych wartości zachodniej kultury, np. wolności słowa?*
* Sherry Jones*: Uważam, że trzeba odważnie przeciwstawiać się każdej próbie ograniczenia wolności słowa. Wolność słowa jest istotą wolności. Bez możliwości wyrażenie siebie jesteśmy martwi. Salman Rushdie powiedział: „Bez prawa do obrażania nie ma wolności słowa”.
WP: * Dlaczego muzułmanie, którzy nie umieją zaakceptować zachodnich swobód obywatelskich, chętnie osiedlają się w krajach zachodnich? Nasza wolność czyni ekstremistów jeszcze bardziej zuchwałymi i niebezpiecznymi.*
* Sherry Jones*: Myślę, że muzułmanie wybierają życie w krajach nie-muzułmańskich, ponieważ szukają tam pracy i pieniędzy. Prawdopodobnie nie są przygotowani na to, co tam zastają. Jest to naturalne, że chcą zmienić swoje otoczenie, by czuć się bardziej komfortowo. W społeczeństwie demokratycznym musisz zaangażować się w procesy polityczne, aby zmieniać prawo, które nie jest dobre. Przemoc, w tym również groźby, nigdy nie jest rozwiązaniem.
WP: * Francuski prezydent Nicolas Sarkozy ostatnio ogłosił, że we Francji nie ma miejsca dla burki, która nie jest symbolem religijnym, ale jest znakiem podporządkowania kobiet. Jak Pani ocenia ten gest?*
* Sherry Jones*: Zgadzam się, że burka jest opresyjna wobec kobiet. Niech mężczyźni ją ponoszą i zobaczymy, jak bardzo to polubią! Koran nakazuje skromny ubiór, zarówno kobietom, jak mężczyznom. Mahomet nie żądał od kobiet takiego osłaniania ciał, wymagał tylko od swych żon, by stosowały woalkę; zasłanianie twarzy nie miało w tym wypadku znaczenia religijnego, ale miało chronić kobiety przed prześladowaniem.
Popieram prezydenta Sarkozy’ego i podziwiam go, że odważył się powiedzieć to publicznie, gdy inni nie mają na to odwagi.
Są również względy praktyczne, które przemawiają za zakazem noszenia tego stroju. W wielu miejscach publicznych w Stanach Zjednoczonych zabronione jest noszenie maski, poza czasem zabaw, takich jak Mardi Gras czy Halloween. To zwykle przestępca chce ukryć swą tożsamość. Musimy widzieć ludzkie twarze, aby móc się rozpoznawać.
WP: * W prologu powieści wspomina Pani, że Aisza może być wzorem dla kobiet. Jakie cechy jej osobowości uważa Pani za godne naśladowania?*
* Sherry Jones*: To była dziewczyna, której przeznaczenie było ukształtowane przez mężczyzn, nie miała władzy, a jednak pokonała wszystkie trudności dzięki swej inteligencji, odwadze i determinacji, by stać się najpotężniejszą kobietą w historii islamu.
WP: * Uważa ją Pani za dobry wzór dla muzułmanek czy dla wszystkich kobiet?*
* Sherry Jones*: Uważam, że może być wzorem i inspiracją dla wszystkich kobiet.
WP: * Aby sportretować Mahometa korzystała Pani z materiałów źródłowych czy bazowała na swej wyobraźni?*
* Sherry Jones*: Moja bibliografia liczyła dwadzieścia dziewięć pozycji. Były jeszcze dodatkowe źródła, których nie wymieniam z uwagi na ich rozproszenie.
WP: * Podczas lektury Klejnotu Medyny odniosłam wrażenie, że Mahomet jest niedojrzały i infantylny. Czytelnicy mogą to zauważyć np. w scenie, gdy konsultuje swą strategię i polityczne decyzje z małą dziewczynką lub gdy zakochuje się w każdej kobiecie, która mu się spodoba, ale po kilku tygodniach fascynacja mija i cała sytuacja powtarza się z następną żoną. Czy można łączyć tę niedojrzałość z jego zasadami, według których zakrycie ciała powstrzyma przed kontaktami seksualnymi?*
* Sherry Jones*: Fabuła Klejnotu Medyny pokazana jest z punktu widzenia Aiszy, która stale była zazdrosna o swego męża. Wierzę, że czytelnicy zrozumieją ból życia w haremie i dzielenia się mężczyzną z innymi kobietami. Jeśli Mahomet wydaje się niedojrzały, to dzieje się tak dlatego, że takim go widzą oczy dojrzewającej dziewczyny. Niektórzy twierdzą, że Mahomet był uzależniony od seksu, ale nie wiem, czy jest to prawda. Według pewnych islamskich tradycji Mahomet miał więcej żon, z którymi się rozwiódł albo wyrzucił z domu po skonsumowaniu małżeństwa.
Osłanianie ciała podobno nie zrodziło się w kulturze islamu, ale w tradycji chrześcijańskiej. Mahomet wiele podróżował i nie były mu obce zwyczaje bizantyjskie, zgodnie z którymi arystokraci wymagali od żon zasłaniania ciała, aby uniemożliwić im jakikolwiek kontakt z innymi mężczyznami. Robili to, by być pewnymi ojcostwa – chcieli być pewni, że ich synowie są ich biologiczni synowie będą ich dziedzicami. W Klejnocie Medyny widać, że Mahomet wymagał od żon zasłaniania ciała ze szczególnego powodu: by jego żony nie były nękane przez jego wrogów.
WP: * Czytelnicy znajdą w Pani książce zastrzeżenie, że całość jest wytworem wyobraźni. Z drugiej strony musiała Pani korzystać z dokumentów źródłowych. Skąd czerpała Pani informacje o zwyczajach, kuchni, sztuce makijażu?*
* Sherry Jones*: Nie, fabuła nie jest w całości tworem wyobraźni. Większa jej część jest oparta na faktach. Bibliografię można znaleźć na mojej stronie internetowej http://www.authorsherryjones.com.
Upiększyłam historię z uwagi na moją narrację. Jednak Klejnot Medyny jest przede wszystkim fikcją. To przyjemna metoda na poznanie islamu.
Rozmawiała Marta Buszko