Lew Tołstoj

Hrabia, rosyjski pisarz i myśliciel.

Studiował orientalistykę i prawo na Uniwersytecie Kazańskim (1844-1847), w 1851 zaciągnął się jako wolontariusz do służby wojskowej na Kaukazie.

Debiutował trylogią autobiograficzną:_ Dzieciństwo_ (1852, wydanie polskie 1911), Lata chłopięce (1852, wydanie polskie w Dziełach tom 1-2, 1928-1929) oraz Młodość (1855-1857, wydanie polskie tamże).

Udział pisarza w wojnie krymskiej 1853-1856 znalazł wyraz w cyklu reportaży Opowiadania sewastopolskie (1855-1856, wydanie polskie w Dziełach 1928-1929).

Znaczną uwagę poświęcił sprawom oświaty, zakładając szkołę dla ludu we własnym majątku.

W 1862 osiadł na stałe w Jasnej Polanie, gdzie powstała powieść _ Wojna i pokój_ (1863-1869, 1. wydanie polskie 1894) - wielka epopeja zawierająca panoramę życia Rosji w burzliwym okresie 1805-1820. W 1872 ukazała się powieść Jeniec kaukaski (wydanie polskie 1950) o nowatorskim, dynamicznym wątku fabularnym.

Lata 1873-1877 pisarz poświęcił pracy nad głośną powieścią społeczno-obyczajową_ Anna Karenina_ (pierwsze wydanie polskie 1898-1900).

Na przełomie lat 70. i 80. Tołstoj przeżył głęboki kryzys światopoglądowy, co skłoniło go do przemyśleń nad nowym odczytaniem sensu chrześcijaństwa. Idee te ogłosił w szeregu traktatów społeczno-politycznych poddających ostrej krytyce państwo i jego instytucje.

Pasją demaskowania obłudy społecznej nacechowane są dramaty: Ciemna potęga (1887, wystawienie 1889, pierwsze wydanie polskie Potęga ciemnoty 1900), Żywy trup (1900, wystawienie 1911, wydanie polskie 1957), Płody edukacji (1889, wystawienie 1891, wydanie polskie 1957), a także opowiadania:_ Śmierć Iwana Iljicza_ (1886, wydanie polskie 1954),_ Sonata Kreutzerowska_ (1891, wydanie polskie 1954),_ Ojciec Sergiusz_ (1890-1898, wydanie 1911, wydanie polskie 1954), Hadżi Murat (1896-1904, wydanie 1912, wydanie polskie 1947).

Następnie tworzy powieść _ Zmartwychwstanie_ (1889-1899, wydanie polskie 1950-1951) zawierająca artystyczne i filozoficzno-etyczne credo pisarza, za którą został ekskomunikowany przez Synod Rosyjskiej Cerkwi prawosławnej (1901).

W 1908 wystąpił z pamfletem Nie mogę milczeć, skierowanym przeciwko represjom i karze śmierci. W 1910 opuścił Jasną Polanę.

Zmarł w trakcie ucieczki z domu na stacji kolejowej Astapowo.

Uchodził za najwyższy autorytet moralny w Rosji na przełomie XIX-XX w. Jego twórczość wywarła olbrzymi wpływ na literaturę Światową XX w.

Oprócz licznych edycji dzieł wybranych i poszczególnych utworów Tołstoja ukazały się w Polsce także__ Dzienniki__ (1847-1910, wydanie polskie tom 1-2, 1973) oraz Listy (1845-1910, wydanie polskie tom 1-2, 1976).