Jose Saramago

Laureat NAGRODY NOBLA za rok 1998.

Powieściopisarz portugalski.
Kariera pisarska tego najbardziej znanego na świecie prozaika portugalskiego jest dość nietypowa, gdyż sławę zdobył dopiero w wieku 60 lat, kiedy po dwóch zbiorach wierszy i felietonów oraz tomie opowiadań opublikował swoją trzecią powieść Baltazar i Blimunda (1982, Memorial do Convento).

W Portugalii miała ona już ponad dwadzieścia wydań, została też przetłumaczona na wiele języków i posłużyła jako libretto opery pt. Blimunda.

Po światowym sukcesie Baltazara i Blimundy Saramago co dwa lata wydawał nową powieść. Każda stawała się wydarzeniem, przysparzając mu tyleż wielbicieli, co krytyków.

Jego pisarstwo można traktować jako przykład postmodernistycznej dekonstrukcji narracji; mamy tu do czynienia z nakładaniem się na siebie mowy zależnej, przemieszaniem planów czasowych, a także połączeniem rzeczywistości i fantazji. Saramago posługuje się różnymi technikami intertekstualnymi; cytat literacki lub cytat "z rzeczywistości" bywa wmontowany w narrację, pojawia się pastisz, dyskurs metaliteracki, odniesiena do własnych utworów. Tematyka większości utworów osadzona jest w realiach dawnej Portugalii.

Nie są to jednak tradycyjne powieści historyczne, gdyż nie tyle odtwarza, co dokonuje rozrachunków z rodzimą przeszłością i mitami narodowymi, traktując ją z ironicznym dystansem, wprowadzając elementy parodii i fantastyki.

Powieści Baltazar i Blimunda, O Ano da morte de Ricardo Reis (1984, Rok śmierci Ricarda Reisa), História do Cerco de Lisbona (1989, Historia oblężenia Lizbony) można uznać za typowe przykłady postmodernistycznej powieści metahistorycznej.

Utwory te, w których rodzima historia jest traktowana ludycznie i humorystycznie, budzą jednak znacznie mniej kontrowersji niż dzieła dotykające tematyki religijnej - zresztą słabsze artystycznie - takie jak powieść Ewangelia według Jezusa Chrystusa (1991, Evangelho segundo Jesus Cristo) czy sztuka teatralna In Nomine dei (1993), której treść osnuta jest na historii walk religijnych w Niemczech w okresie Reformacji, dzienniki Cadernos de Lanzarote (1994, 1995, 1996, Zeszyty z Lanzarote) oraz powieść Ensaio sobre a Cagueira (1995, Esej o ślepocie).

Na polski powieści Saramago tłumaczyli m.in. C. Długosz i E. Milewska.