Stefan Themerson

Stefan Themerson (1910-1988) był pisarzem (powieści, opowiadania, dramaty, książki dla dzieci), filozofem, kompozytorem (opera semantyczna), poetą (twórca poezji semantycznej), autorem filmów awangardowych, wydawcą. Studiował fizykę i architekturę w Warszawie. W latach 1930-1937 realizował wraz z żoną, Franciszką Themerson filmy awangardowe poprzedzone eksperymentami w zakresie fotografii i filmu. Themersonowie założyli Spółdzielnię Filmową i wydawali pismo "f.a." (film artystyczny). Ukazało się wówczas wiele książek dla dzieci autorstwa Stefana z ilustracjami Franciszki.

Realizują w Londynie jeszcze dwa filmy „Oko i ucho” i „Calling Mr Smith” (1943-1944). W roku 1948 zakładają niezależną oficynę wydawniczą Gaberbocchus Press, która za cel stawia sobie publikowanie bestlookerów (termin stworzony w opozycji do bestsellerów) - książek o niezwykłej szacie graficznej i treściach bliskich wydawcom. Wydawnictwo pozostało w ich rękach do 1979 i działa w Amsterdamie pod nazwą Gaberbocchus/de Harmonie. Wśród książek opublikowanych przez Themersonów znajduje się m.in. pierwsze angielskie wydanie "Króla Ubu" Alfreda Jarry, dzieła Raymonda Queneau, C.D. Grabbe, Pol-Divèsa, Camille Renault, Stevie Smitha, Kurta Schwittersa, Henri Chopina, Apollinaire'a, Bertranda Russella, C.H. Sissona, James Laughlina, Kennetha Tynana, Raoula Hausmanna i Stefana Themersona, wiele z ilustracjami Franciszki, które tworzą z tekstami nierozerwalną całość. Przy Gaberbocchus Press działał Common Room, miejsce regularnych spotkań artystów, naukowców, intelektualistów, gdzie odbywały się odczyty, prezentacje
utworów literackich, koncerty, wystawy, dyskusje. Stefan Themerson oddawał się eksperymentom w zakresie typografii, co znalazło odbicie w stworzonej przez niego poezji semantycznej, stawiającej sobie za cel powrót do źródłowych znaczeń słów, co w efekcie doprowadziło do zastąpienia słów ich definicjami („Bayamus”, libretto opery semantycznej „Święty Franciszek wilk z Gubbio albo kotlety świętego Franciszka”, „On semantic Poetry”) i wynikającego z tego nielinearnego układu graficznego.

Stefan Themerson nie był pisarzem konwencjonalnym. W jego dorobku literackim obok poezji znajdują się powieści (m.in. Wykład Profesora Mmaa, Kardynał PÖlÄtÜo, Euklides był osłem, Wyspa Hobsona), opowiadania (Hau, hau czyli kto zabił Ryszarda Wagnera?, Generał Piesc), dramaty (Kość w gardle), eseje filozoficzne (Logika, etykietki i ciało, Katedra przyzwoitości, Faktor), teksty teoretyczne na temat sztuki (O potrzebie tworzenia widzeń). Stefan Themerson pisał w trzech językach: po polsku, francusku i angielsku (niektóre z książek posiadają trzy odrębne wersje). Jego książki przetłumaczone zostały na siedem języków i mają liczne wydania na całym świecie.