tomasz pstrągowski

- Większość nazistów po wojnie wróciła do normalnego życia. Beate Klarsfeld, łowczyni nazistów, mówiła, że szukając zbrodniarzy nie musiała błądzić po południowoamerykańskiej dżungli, ale sprawdzić książkę telefoniczną Kolonii – mówi Andrew Nagorski, amerykański dziennikarz, autor książki „Łowcy nazistów. Na tropie zbrodniarzy wojennych”. W rozmowie przyznaje też, że denazyfikacja Niemiec była niemożliwa do przeprowadzenia, przypomina zapomnianego polskiego łowcę nazistów i zdradza, jak naprawdę wygląda proces tropienia zbrodniarzy wojennych.

„Gdyby ludobójstwo na Ormianach zostało uznane w momencie, gdy się wydarzyło, kolejne ludobójstwa by się nie wydarzyły. Przed inwazją na Polskę, zmasakrowaniem waszego kraju i zorganizowaniem na jego terenie ludobójstwa, Hitler zapytał w jednym ze swoich przemówień: ‘W końcu, któż mówi dzisiaj o unicestwieniu Ormian?’” – o ludobójstwie Ormian, w którym zginęło nawet 1,5 miliona osób, rozmawiamy z Varujanem Vosganianem, pisarzem i politykiem rumuńskim ormiańskiego pochodzenia, autorem wydanej przez Książkowe Klimaty powieści „Księga szeptów” będącej opowieścią nie tylko o ludobójstwie, ale i o skomplikowanej historii narodu ormiańskiego.

- Uwielbiam przyglądać się ludziom i szczegółom ich normalnego życia. Czuję, że to się wiąże z życiem takim, jakie ono jest, dziejącym się 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu - mówi Marcin Podolec, współautor albumu „Dym” – komiksowego wywiadu-rzeki z Pablopavo. 

"Dzieciaki w gimnazjum kipią od homofobii nie dlatego, że się z nią urodziły, ale dlatego, że tak zostały ukształtowane przez szkołę, ambonę, prasę, sejmową mównicę. Dziennikarzy, biskupów, polityków. Ci ludzie mają na rękach krew wielu dzieci, które co roku się zabijają przez homofobię" - mówi w rozmowie z Wirtualną Polską Jacek Dehnel, jeden z najważniejszych współczesnych polskich pisarzy, autor między innymi "Lali", "Saturna", "Matki Makryny" czy wydanej właśnie powieści "Krivoklat", laureat Nagrody Fundacji im. Kościelskich, Paszportu Polityki, czterokrotnie nominowany do nagrody literackiej Nike. Z Dehnelem rozmawiamy także o polskiej homofobii, Kościele, próbach niszczenia Trybunału Konstytucyjnego, kulcie żołnierzy wyklętych i nienawiści w internecie.

"Kobiety mają prawo do furii tylko, jeżeli radzą sobie z nią po cichu. Wyrażanie przez nie gniewu to temat tabu."

"Żyjemy w świecie nowej samotności. Samotności pośród tysięcy znajomych, postowanej i lajkowanej na Facebooku"

„Paradoks polskiej historii polega na tym, że wielu ludzi, których czcimy nie wiedziało, w co się pakują, bo miało ograniczoną wiedzę. Jestem pewien, że gdyby pokazać im na zdjęciach konsekwencje, przynajmniej by się zawahali” – mówi Tomaszowi Pstrągowskiemu Wojciech Orliński. Autor książki „Polska nie istnieje” (opowiadającej o świecie, w którym socjalistyczna rewolucja zwycięża w XIX-wiecznych Stanach Zjednoczonych, a następnie rozlewa się na cały Zachód) rozważa też, jak wyglądałby świat, gdyby kapitalizm poniósł klęskę i zdradza, dlaczego uważa, iż byłby on biedniejszy, ale szczęśliwszy.

Wypada się cieszyć, iż z czytelnictwem w Polsce jest tak źle, że literatura przebija się do mediów już tylko w towarzystwie celebrytów, drogich samochodów lub żenujących pyskówek. Bo gdyby nominowana do nagrody Angelusa „Siódemka” Ziemowita Szczerka dotarła do szerokich rzesz odbiorców, na zwykłym skandalu by się nie skończyło – w grę wchodziłyby nawet wielotysięczne demonstracje gniewnych, młodych narodowców zamawiających w chwilach zapomnienia po pięć piw na raz.

17 kwietnia 1975 roku do Phnom Penh, stolicy Kambodży, wkroczyły odziane na czarno oddziały Czerwonych Khmerów. Mieszkańcy miasta wylegli na ulice i witali je z entuzjazmem. Cieszyli się nie tylko z obalenia brutalnej, proamerykańskiej dyktatury generała Lon Nola, ale i z końca długiej, krwawej wojny domowej. Nie wiedzieli, jaki los szykuje im nowa władza. Dwa tygodnie później ta 3-milionowa, przepiękna metropolia było już zupełnie wyludniona.

George Orwell stał się ofiarą własnego sukcesu. Jego "Folwark zwierzęcy" i "Rok 1984" to dziś klasyczne pozycje - omawiane w szkołach, ekranizowane, zaliczane do kanonu literatury XX wieku.

"Marnujemy czas, tracimy pieniądze". Jacek, główny bohater "Ślepnąć od świateł" Jakuba Żulczyka powtarzał te słowa w kółko, przez 14 godzin, patrząc w wycelowany w siebie pistolet.

Teza Grossa jest przerażająca. Jego zdaniem nie było nic dziwnego i wyjątkowego w grabieniu Żydów. I w pokątnym wspieraniu Zagłady. Kopacze nie są więc dla niego wyjątkiem, ale przykładem szerszego zjawiska, które odbierało Żydom prawo do jakiejkolwiek własności. Przecież i tak zginą.

Jak naprawdę wygląda wojna z terroryzmem? Mark Mazzetti, amerykański dziennikarz, laureat nagrody Pulitzera i autor książki "CIA. Tajna wojna Ameryki", kreśli obraz konfliktu prowadzonego chaotycznie, pełnego przemocy, nadużyć i zlecanych potajemnie (i półlegalnie) morderstw. Jednak najbardziej interesującym wątkiem jego książki są rozdziały, w których opisuje jak chętnie amerykańska armia i CIA zrzekają się odpowiedzialności i sięgają po metody, które, zdawałoby się, nie przystają cywilizowanemu państwu. Takie jak zabójstwa przy pomocy dronów czy korzystanie z usług współczesnych najemników.

Tak opisywali tłum na Krakowskim Przedmieściu dziennikarze mediów głównego nurtu i tak widzi wałbrzyski tłum reporterka z Warszawy w powieści Joanny Bator. Osoba, o której wciąż mówi się, że dostrzega więcej, potrafi słuchać i "stara się zrozumieć", tym razem wyłącza wszystkie zmysły i zamyka się w swoim pancerzu. W ludziach gromadzących się na wałbrzyskim rynku nie dostrzega indywidualnych historii, które warto by opowiedzieć. To dzika banda, zbudowana z dzikich istot. W kulminacyjnej, makabrycznej scenie, gdy nad energią motłochu nikt już nie panuje, dochodzi do prawdziwej apokalipsy. Spuszczone ze smyczy "moherowe berety" rozszarpują trupa i demolują okolicę.

W 1973 roku David Rosenhan, amerykański psycholog po Uniwersytecie Columbia, wstrząsnął światkiem medycznym opisując przewrotny eksperyment. Okazało się, iż Rosenhan wraz z siedmioma przyjaciółmi zgłosili się do szpitali psychiatrycznych w całych Stanach Zjednoczonych. Każdy powiedział dyżurnemu psychiatrze, że słyszy głosy w swojej głowie. Każdemu wolno było skłamać tylko raz i w ciągu kolejnych dni i badań mieli odpowiadać na pytania uczciwie - że żadnych głosów nie słyszą. Wszyscy, choć całkowicie zdrowi, zostali zdiagnozowani jako chorzy psychicznie.

Wynajmowane 20 metrów kwadratowych, bezmyślna praca w korporacji, naskórkowe relacje międzyludzkie i wieczne sny o popkulturze. W swojej debiutanckiej powieści "Jetlag" Michał Radomił Wiśniewski diagnozuje pokolenie dzisiejszych 30-latków. I wychodzi mu, że rację miał zespół "Cool Kids Of Death" śpiewając: "Dla tych z generacji nic wymyślono wreszcie coś. Konfekcjonowany bunt konfekcjonowaną złość". Ale, choć powieść Wiśniewskiego czyta się świetnie, zawiodą się ci, którzy spodziewają się choć reportażowej relacji o beznadziei. To raczej ponury polski kolaż z aluzji do popkultury.

"Gdy zaczęły się narzekania niezadowolonych rodziców i podkomitet wezwał nas na przesłuchanie, ty się śmiałeś" - to nie są słowa skorumpowanego polityka, trzęsącego się o własną karierę, ale Supermana, najważniejszego komiksowego superbohatera.

"Dziecko sieci to idiota, którego wiedza ogranicza się do Google i Wikipedii. Tak bardzo ograniczony, że boi się nawet zakwestionować wiedzę wyskakującą z tych źródeł. Tekst Czerskiego wydawał mi się strasznie głupi, dlatego go zwalczam i wyśmiewam. To manifest człowieka, dziecka sieci, który nie wyniósł kapitału kulturowego ze swojego domu. I, jak się okazuje, internet tego kapitału nie zastąpi" - o internecie, internetowych korporacjach, edukacji z Wikipedii i współczesnym dziennikarstwie rozmawiamy z Wojciechem Orlińskim, autorem książki "Internet. Czas się bać".

"Kokaina to narkotyk aspiracyjny, dający przepustkę do lepszego świata. Zatacza coraz szersze kręgi. To używka zbieżna z pewną pogodą mentalną panującą w Warszawie" - o książce handlu narkotykami, konsumpcjonizmie, Polsce, Warszawie i najnowszej książce rozmawiamy z Jakubem Żulczykiem, autorem powieści "Ślepnąc od świateł" (2014), "Zrób mi jakąś krzywdę, czyli wszystkie gry wideo są o miłości" (2006), "Radio Armageddon" (2008), "Instytut", (2010) "Zmorojewo" (2011) i "Świątynia" (2011).

A co, gdyby kapsuła Supermana nie spadła w latach 30. na Kansas, ale na Ukrainę? Co, gdyby Człowiek ze Stali nie stał się herosem wolnego świata, ale komunistycznego Związku Sowieckiego? Co, gdyby Stalin miał pod kontrolą najpotężniejszą broń na świecie? W 2003 roku na te pytania odpowiedzieli scenarzyści Mark Millar i rysownicy Dave Johnson i Kilian Plunkett. Wydany wtedy „Superman. Czerwony syn” uznawany jest dziś za jeden z najciekawszych komiksów o tym bohaterze. Nie tylko dlatego, iż kwestionuje on „amerykańskość” Supermana (którego hasłem jest walka o „prawdę, sprawiedliwość i amerykański styl życia”), ale także każe zadać sobie pytanie, o to, ile w komiksach o nim było, i wciąż jest, czystej propagandy.